Ταξιδεύοντας με τους συγγραφείς από τάξη σε τάξη

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπαϊρακτάρης  

Όταν το φθινόπωρο του 2022 οι Εκδόσεις Πατάκη αναζητούσαν συνεργάτη για την ομάδα δράσεων για τα «100 χρόνια από τη γέννηση της Ζωρζ Σαρή», εμφανίστηκα μπροστά τους διεκδικώντας μια θέση στον κόσμο των εκδόσεων. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό για αυτήν τη συνάντηση και διπλά τυχερό για την ευκαιρία να δουλέψω πάνω στο έργο της Ζωρζ Σαρή.

Η επαφή με την οικογένειά της, με συναδέλφους που την ήξεραν και συνεργάζονταν για χρόνια μαζί της, με το αρχείο της, με τα γεμάτα με γράμματα των παιδιών ντοσιέ που η ίδια φύλαξε με πολλή αγάπη, η ευκαιρία να ξαναδιαβάσω τα βιβλία της, αυτήν τη φορά όλα (!) με σειρά έκδοσης, με κατενθουσίασαν ήδη από τις πρώτες εβδομάδες. Ήταν τελικά μόνο η αρχή ενός ταξιδιού.

Χρησιμοποιώ την έννοια «ταξίδι» και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Όταν για πρώτη φορά μού είπε ο Δικαίος Χατζηπλής πως έχουμε εκδήλωση για τη Ζωρζ Σαρή, τον Μάιο του 2023, σε καμία περίπτωση δεν είχα την εμπειρία ή τη φαντασία ώστε να καταλάβω τι θα ακολουθούσε. Κοίταξα ξανά την παρουσίαση και έτρεξα να τη «μοντάρω» ώστε να γίνει ακόμα καλύτερη, να έχει ενδιαφέρον, να κρατήσει τα παιδιά, να τους κοινωνήσει τον κόσμο της Ζωρζ Σαρή, τον κόσμο μας, την ελληνική και παγκόσμια ιστορία, τους ήρωες και τις ηρωίδες της που τόσες γενιές αναγνωστών αγάπησαν.

Η παρουσίαση είχε μια απλή λογική. Εκκινώντας από αποσπάσματα των βιβλίων της Ζωρζ, από απλές γεωγραφικές γνώσεις και από τις εθνικές επετείους, θα φτάναμε με τα παιδιά στη γνωριμία με τη συγγραφέα (σημαντικές στιγμές της ζωής της, οι άνθρωποι που έζησε μαζί κτλ.), με την εποχή της (η ίδια έζησε έναν πόλεμο και δυο δικτατορίες) και φυσικά με το μαγικό της γράψιμο.

Το ενδιαφέρον που υπήρξε από τους εκπαιδευτικούς ήταν τρομερό με αποτέλεσμα οι παρουσιάσεις να ξεπεράσουν κατά πολύ τις εκατό, να τις παρακολουθήσουν 5.870 μαθητές από 36 δημοτικά και 38 γυμνάσια σε 20 διαφορετικές περιοχές της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πτολεμαΐδα, Καλαμάτα, Ναύπακτος, Χαλκίδα, Αίγινα, Χανιά, Ηράκλειο, Βόλος, Ελάτεια, διά ζώσης, Κάλυμνος, Κιλκίς, Λήμνος, Μονεμβασιά, Αγ. Νικόλαος Λασιθίου, Ναύπλιο, Κέρκυρα, Αυλωνάρι Ευβοίας, Πελόπιο Ηλείας, διαδικτυακά).

Υπό μια άλλη έννοια, ήταν ένα ταξίδι σε έναν πολύ ενδιαφέροντα κόσμο, στον κόσμο των παιδιών και των σχολείων. Γνώρισα εκπαιδευτικούς με πείσμα και αγάπη, μαθητές με ζωηράδα και περιέργεια. Κάθε παρουσίαση ήταν και ένα στοίχημα, να κερδίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την προσοχή των παιδιών, να δημιουργηθούν απορίες, να προκαλέσουμε το αναγνωστικό τους ενδιαφέρον.

Σε αρκετά σχολεία μάς υποδέχονταν με θεατρικά, ζωγραφιές και παρουσιάσεις για το έργο της Ζωρζ Σαρή. Όσο πιο πολύ το σκέφτομαι, τόσο περισσότερο μου φαίνεται μια γιορτή η φετινή χρονιά, ένα reunion με τα παιδικά μου χρόνια. Ξαναέζησα και εγώ μαζί τους τον ενθουσιασμό και τα καρδιοκτύπια της Ζωρζ Σαρή μέσα από τις μεγάλες εντάσεις της ζωής της, άρρηκτα δεμένες με τον σκληρό, άγριο αλλά και όμορφο 20ό αιώνα.

Και τώρα;

Τώρα δε σταματάμε εδώ. Η προσπάθεια να μεταδώσουμε στα παιδιά τον σπουδαίο κόσμο του βιβλίου πρέπει να συνεχιστεί. Αρχικά –ήταν απαράβατο– η εκδήλωση για τη Ζωρζ Σαρή θα συνεχιζόταν και στον Μήνα Εφηβείας. Πώς αλλιώς; Θα πάθω πρόβλημα αν σταματήσω να λέω την παρουσίαση. Την έχω αγαπήσει στα σοβαρά.

Η συμβολή μου όμως στον Μήνα θα συμπληρωθεί με εκδηλώσεις για κλασικούς και αγαπημένους συγγραφείς των Εκδόσεων Πατάκη. Νιώθω τυχερός και πάλι γιατί οι παρουσιάσεις στις οποίες συμμετέχω αφορούν λογοτεχνικά βιβλία που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ακουμπούν τα ενδιαφέροντά μου.

Τα «ιστορικά». Με το βιβλίο «Η μαϊμού του βασιλιά» του Φίλιππου Μανδηλαρά θα μάθουμε μεταξύ άλλων για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τη Μικρασιατική Καταστροφή.  Με τα βιβλία «Τραγούδι για τρεις» και «Ο καιρός της σοκολάτας» της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου θα βουτήξουμε στην Ελλάδα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, στην Ελλάδα της Κατοχής. Με τα βιβλία του Παντελή Καλιότσου και της Βούλας Μάστορη θα ασχοληθούμε με τη επταετή δικτατορία. Η «Σφεντόνα του Δαβίδ» θα φωτίσει πτυχές ενός κράτους που προσπαθεί να ελέγξει τα πάντα παρακολουθώντας τους πάντες και το «Κάτω απ’ την καρδιά της» θα μας θυμίσει όλους εκείνους και εκείνες που δε συμβιβάστηκαν.

Τα «αθλητικά». «Αρχίζει το ματς» της Αγγελικής Βαρελλά, και να μια καλή ευκαιρία να συζητήσουμε με έναν διαιτητή και να τον αφήσουμε να μας βάλει ο ίδιος στο κλίμα ενός αγώνα. Δε γίνεται όμως να μιλήσουμε για αθλητισμό χωρίς να αναφερθούμε στους θεατές, στους φιλάθλους, στους οπαδούς. Έτσι, θα εκμεταλλευτούμε το βιβλίο του Φίλιππου Μανδηλαρά «Κάπου ν' ανήκεις», όπως και τον ίδιο τον συγγραφέα, για μια live streaming συνέντευξη για τον οπαδισμό και την οπαδική βία.

Ελπίζω τα παραπάνω να σας φαντάζουν τόσο ενδιαφέροντα όσο και σε εμένα. Ραντεβού λοιπόν τον Νοέμβρη, στον Μήνα Εφηβείας των Εκδόσεων Πατάκη. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ: https://www.patakis.gr/files2/Minas_Efiveias_2024.pdf 

Λίγα λόγια για τα βιβλία που αναφέρονται παραπάνω και τα οποία θα παρουσιάσουμε στον Μήνα Εφηβείας 2024. Ανακαλύψτε τα: https://www.patakis.gr/Taksidevontas_me_tous_syggrafeis 

«Η μαϊμού του βασιλιά» του Φίλιππου Μανδηλαρά

«Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι διακόσιες πενήντα χιλιάδες άνθρωποι χάθηκαν από το δάγκωμα μιας μαϊμούς» γράφει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, αναφερόμενος στο απίστευτο συμβάν που διαδραματίστηκε στο βασιλικό κτήμα του Τατοΐου, τον Οκτώβριο του 1920, και το οποίο προκάλεσε τον θάνατο του νεαρού βασιλιά Αλέξανδρου Α΄.

Τη ζωή και τις διακυμάνσεις της τύχης αυτής της μαϊμούς παρακολουθούμε σε αυτό το πρωτότυπο αντιπολεμικό μυθιστόρημα, που συνδυάζει αυθεντικά ντοκουμέντα της εποχής, ιστορικά γεγονότα, χιούμορ και στιβαρή μυθοπλασία. Στόχος του, να καταδείξει τον μηχανισμό που οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή και την εκδίωξη των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, αλλά και τον ρόλο του τυχαίου σε μια σειρά από γεγονότα που μπορεί και να καθόρισαν την κατάληξη αυτής της ιστορίας, μπορεί και όχι.

«Τραγούδι για τρεις» της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

H Χριστίνα και ο Φίλιππος, δύο δεκατετράχρονα παιδιά, ετοιμάζουν μια γιορτή για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Αναζητούν προφορικές μαρτυρίες, παίρνουν συνεντεύξεις, τραβούν φωτογραφίες, συγκεντρώνουν υλικό για την Εθνική Αντίσταση... Μέχρι που μπροστά τους αποκαλύπτεται μια συγκλονιστική ιστορία της Κατοχής, η οποία όμως αφήνει πολλά ερωτήματα. Τα δύο παιδιά θέλουν να μάθουν ολόκληρη την αλήθεια. Θα τη βρουν, άραγε, ύστερα από τόσα χρόνια;

«Ο καιρός της σοκολάτας» της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

Διηγήματα βασισμένα σε πραγματικά περιστατικά βρίσκονται μέσα σ’ αυτό το βιβλίο, ιστορίες αληθινές που ίσως φαίνονται απίστευτες, όπως τα παραμύθια. Πίσω από τις γραμμές τους κρύβεται ένα κομμάτι της νεότερης Ιστορίας μας, τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, μια εποχή που, όσα βιβλία κι αν γράφτηκαν γι’ αυτή, ποτέ δε θα είναι αρκετά. Παράλληλα, η συγγραφέας προτείνει στους νεαρούς αναγνώστες, σαν παιχνίδι, να ανιχνεύσουν γεγονότα, πρόσωπα, τόπους και στιγμιότυπα που μεταπλάστηκαν σε στοιχεία άλλων λογοτεχνικών της  έργων.

«Η σφεντόνα του Δαβίδ» του Παντελή Καλιότσου

O μικρόσωμος και ανίσχυρος Δαβίδ, μας λέει η Bίβλος, έχοντας για μοναδικό του όπλο μια σφεντόνα, εξόντωσε τον σιδερόφρακτο γίγαντα Γολιάθ. H άνιση αυτή μονομαχία έγινε πριν από χιλιάδες χρόνια, επαναλαμβάνεται ωστόσο από καιρό σε καιρό μέχρι σήμερα. Συχνά οι ανίσχυροι νικάνε τους ισχυρούς. Aς θυμηθούμε, για παράδειγμα, την υπερδύναμη της Aμερικής που νικήθηκε από το μικροσκοπικό Bιετνάμ. Aς θυμηθούμε προπάντων το «Έπος της Aλβανίας». Eδώ μπορούμε στ' αλήθεια να πούμε ότι τα τανκς υποχώρησαν μπροστά στις σφεντόνες. Πώς γίνεται αυτό το θαύμα; Iδού η απάντηση: Aν έχεις για σύμμαχό σου το Δίκιο και την Aλήθεια, μπορεί να χάσεις μερικές μάχες, τελικά όμως –αργά ή γρήγορα– θα κερδίσεις τον πόλεμο. Στην ιστορία αυτή θα δεις πώς τα κατάφεραν δεκαεννιά πιτσιρίκια της Β΄ Δημοτικού. Kαι θα τρίβεις τα μάτια σου! 

«Κάτω απ’ την καρδιά της» της Βούλας Μάστορη

Η Άννα είναι μαμά του Νικόλα και όπου να ’ναι θα γεννήσει ακόμα ένα αγόρι. Όμως, θες η χούντα που έρχεται και στρογγυλοκάθεται στον σβέρκο όλων, θες η ιδιαίτερη κατάσταση της οικογένειας με τη μαχητική μαμά, τον πολύ μεγαλύτερό της μπαμπά κι ένα σωρό θείους και θείες που δε λένε να βάλουν γλώσσα μέσα τους, το αγόρι που πρόκειται να γεννηθεί αποφασίζει να φωλιάσει κάτω από την καρδιά της μαμάς και να μη βγει, παρά μόνο όταν νιώσει ότι θα είναι ελεύθερο να κάνει ό,τι θελήσει!

Από εκεί μας αφηγείται εφτά χρόνια στρατοκρατίας, αγώνων ενάντια στη χούντα, φόβου και τόλμης, αλλά και πολλών μικρών, υπέροχων οικογενειακών στιγμών.

«Αρχίζει το ματς» της Αγγελικής Βαρελλά

Στη διάρκεια εφτά Ολυμπιάδων ο Φώτης γεννιέται, μεγαλώνει, πάει σχολείο, αποκτά αδελφό, αποκτά εμπειρίες, παρακολουθεί από κοντά μια Ολυμπιάδα, μεγαλώνει κι άλλο… χωρίς ποτέ να πάψει να αναζητά τα ρεκόρ, τις φάσεις, τα στιγμιότυπα στο ποδόσφαιρο και στον στίβο.

Ο Φώτης αγαπά βαθιά τον αθλητισμό και δεν μπορεί να διανοηθεί χωρίς αυτόν τη ζωή του, τη ζωή γενικότερα. Μέχρι που ένα γεγονός οπαδικής βίας έρχεται να κλονίσει την πίστη του στο αθλητικό ιδεώδες. Όμως ο αθλητισμός, στο τέλος, πάντα νικά…

Με πολύ χιούμορ αλλά και κριτική ματιά το βιβλίο υμνεί το αθλητικό ιδεώδες και παρακολουθεί την παρακμή του, δίνοντας τελικά μια γερή ώθηση προς μια υγιή σχέση με τον αθλητισμό.

«Κάπου ν' ανήκεις» του Φίλιππου Μανδηλαρά

Ένα αγόρι που μεγάλωσε απότομα αποφασίζοντας να μη συμβιβαστεί με καμιά ομάδα, κανένα χρώμα, καμιά σημαία και καμιά πατρίδα αφηγείται την επικίνδυνα αντιφατική και γεμάτη ζωή του στο κορίτσι που έχει ερωτευτεί, με φόντο μια κοινωνία σε αναβρασμό που αναζητά κάθε νύχτα το επόμενο θύμα της.

Ένα βιβλίο σκληρό, τρυφερό, δυνατό, ευαίσθητο, ρευστό και πυρωμένο, για όσους επιδιώκουν να ανήκουν, αλλά με τους δικούς τους όρους. 

Πληροφορίες για τη ζωή και το έργο της Ζωρζ Σαρή, μπορείτε να ανακαλύψετε στο www.zorzsari.gr, μια σελίδα αφιερωμένη στη μεγάλη συγγραφέα.