Ένα άλλο ταξίδι προσφυγιάς
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπαϊρακτάρης
Η Άννα Κουππάνου, 50 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974, γράφει ένα βιβλίο για τους πρόσφυγες αυτού του πολέμου, για ιστορίες που ελάχιστα έχουν ακουστεί.
Το βιβλίο μιλάει για γεγονότα τα οποία οριακά γνώριζα. Αν και έχω σπουδάσει στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, το Κυπριακό και η ιστορία του δεν είναι κάτι με το οποίο έχω ασχοληθεί.
Μικρότερος, το μόνο που γνώριζα για την εισβολή του 1974 ήταν η παρακάτω ιστορία. Στην Ελλάδα κηρύχθηκε γενική επιστράτευση και το κλίμα ήταν πολεμικό εκείνες τις ημέρες. Ένας ελληνοτουρκικός πόλεμος ήταν πλέον προ των πυλών. Ο θείος μου εκείνες τις ημέρες επέστρεφε με την οικογένειά του από διακοπές στην Πελοπόννησο και σταματώντας σε κάποιο βενζινάδικο –και επειδή γκρίνιαξε για την πολύ τσιμπημένη τιμή της βενζίνης–, έλαβε την εξής αφοπλιστική απάντηση: «Έχουμε πόλεμο». Χιλιάδες έφεδροι έσπευσαν να παρουσιαστούν καθώς κηρύχθηκε γενική επιστράτευση.
Αυτά συνέβαιναν στην Ελλάδα, ενώ στην Κύπρο εκείνες τις ημέρες η κατάσταση ήταν δραματική. Πάνω από 100.000 Ελληνοκύπριοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μετακινηθούν στη νότια πλευρά του νησιού.
Η ιστορία της Κατερίνας, της ηρωίδας του βιβλίου, είναι η ιστορία χιλιάδων παιδιών που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Κύπρο και φιλοξενήθηκαν σε οικογένειες, οικοτροφεία ή ορφανοτροφεία της Ελλάδας.
Είναι πάνω απ’ όλα μια ιστορία προσφυγιάς και εκεί θέλω να σταθώ. Ζώντας για αρκετό καιρό με τον αδελφό της και τη μητέρα τους σε προσωρινούς καταυλισμούς, αγωνιούν για την τύχη του πατέρα, ο οποίος αγνοείται, και περιμένουν ένα τέλος στην ταλαιπωρία. Όταν δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά να φύγουν για την Ελλάδα, ζητούν τα ίδια από τη μητέρα τους να τους αφήσει να φύγουν.
«Εδώ δε θα ανοίξουν τα σχολεία» είπα εγώ. «Είναι γεμάτα πρόσφυγες. Δε χωράμε εμείς». Έτσι σκέφτηκα ότι έπρεπε να πω. Δε θέλησα να την ταράξω. Έμεινα εκεί να στέκομαι. Για ώρα. Ακίνητη.
Το ταξίδι για την Κατερίνα και τον αδελφό της είναι δύσκολο, φορτωμένοι σε ένα πλοίο με άλλα τριακόσια ενενήντα έξι παιδιά για μέρες με προορισμό τον Πειραιά. Η άφιξή τους στην Ελλάδα θα τους φέρει δυσάρεστες εκπλήξεις καθώς όταν φτάσουν στον τελικό προορισμό, τον Πύργο Ηλείας, θα χωριστούν, με αποτέλεσμα να σπάσουν τον βασικό όρκο που είχαν δώσει στη μητέρα τους.
«Και δε θα χωριστείτε» είπε μετά. «Αυτός είναι ο όρος. Ορκιστείτε μου».
Παιδικές εντάσεις, γνωριμίες, έντονα συναισθήματα, ελπίδα αλλά και φόβος, πανικός και ανασφάλεια πλημμυρίζουν τις σελίδες του βιβλίου.
«Μαμά» είπα, αλλά δεν ήμουν σίγουρη ότι ήθελα να μιλήσω.
«Πες μου, Κατερίνα» είπε εκείνη.
«Μαμά... Κι αν ο πόλεμος πήρε τον μπαμπά;»
Η μητέρα σιώπησε. Έφτιαξε τη νυχτικιά της και σηκώθηκε για να κοιτάξει από το παράθυρο, το παράθυρο που δεν έδειχνε πουθενά, μόνο στη βαθιά μαύρη νύχτα. «Δεν τον πήρε» είπε. «Κι ούτε εσάς θα πάρει. Θα φροντίσω εγώ γι’ αυτό. Εκεί που θα πάτε θα είστε ασφαλείς. Το υπόσχομαι».
Κι εκείνη τη στιγμή ξέραμε ότι τίποτε δε θα σταματούσε το μεγάλο ταξίδι μας. Τίποτε.
Στη ζωή μας εξακολουθούσε να τριγυρνά ο πόλεμος και να κλέβει τις λεμονιές και τη θάλασσα, τον δάσκαλο και τα όνειρά μας, αλλά εμείς θα συνεχίζαμε. Κάπου αλλού.
