BLOG29 Απρ 2024

Η Κλάρα, ο αδερφός της κι εμείς – μια κοινή πορεία 35 χρόνων

Γράφει ο Φίλιππος Μανδηλαράς

Την Κλάρα την πρωτοπρόσεξα εξαιτίας των αφράτων και πολύ χαρωπών σκίτσων του Φριτς Γκόλερ, τα οποία, αν σας θυμίζουν κάτι, ψάξτε προς τo Sesame street, την γερμανική εκδοχή των οποίων επιμελήθηκε εικονογραφικά στη αρχή ο φίλος μας ο Φριτς.

Τα σκίτσα του, λοιπόν, μέσω του Sesame street («Σουσάμι, άνοιξε» στα ελληνικά), μας πάνε σχεδόν εξήντα χρόνια πίσω, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν ένας αυτοεξόριστος μηχανικός από το Χάσκοβο της (Λαϊκής τότε) Δημοκρατίας της Βουλγαρίας εγκαθίσταται στο Μόναχο της (Δυτικής τότε) Γερμανίας και πιάνει δουλειά στο Radio Free Europe γράφοντας σενάρια ραδιοφωνικών εκπομπών.

Τον κύριο τον λέγαν Ντιμίτερ Ινκιόφ, κι επειδή είχε το μικρόβιο, όπως λένε, της γραφής, θα εξέδιδε το 1977 τις πρώτες περιπέτειες της Κλάρας, έτσι όπως τις αφηγείται ο μικρός αδερφός της. Μ’ αυτό τον τρόπο ξεκίνησε η όμορφη εκδοτική περιπέτεια της Κλάρας, που μεταφράστηκε σε 25 γλώσσες και διαβάστηκε από εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο, ενώ ο κύριος Ντιμίτερ διαθέτει σήμερα 451 εγγραφές παιδικών βιβλίων στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας, καθώς, εκτός από την Κλάρα, έγραψε κι άλλες ιστορίες (θυμίζω την πολύ πετυχημένη Ιστορία της κούκλας που ήθελε να αποκτήσει ένα μωρό, η οποία μεταφράστηκε στην Ελλάδα από τη Ρένα Καρθαίου και γνώρισε δεκάδες ανατυπώσεις), διασκεύασε μύθους του Αισώπου, ιστορίες από την αρχαία ελληνική μυθολογία, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια… Ένας δικός μας, θα έλεγε κάποιος, αυτός ο κύριος Ντιμίτερ, που επέστρεψε τελικά στην πατρίδα του τη δεκαετία του’90 κι έζησε εκεί μέχρι το τέλος του, το 2006.

Η Κλάρα παρουσιάστηκε στο ελληνικό κοινό το 1989 σε μετάφραση Ρένας Καρθαίου και, όπως αποδεικνύουν οι δεκάδες ανατυπώσεις των τόμων με τις ιστορίες της, αγαπήθηκε πολύ από τους σημερινούς 35-40άρηδες, νέους γονείς τώρα πια, με τη σειρά τους.

Μια στιγμή, όμως. Γιατί όλα αυτά τα βιογραφικά του βιβλίου και του συγγραφέα του, θα μου πείτε, και τι σχέση έχουν με την ηρωίδα μας, την Κλάρα;

Έχουν και παραέχουν, πρώτα απ’ όλα γιατί ο Ινκιόφ είναι ένα παιδί του Ψυχρού Πολέμου που γράφει για τα παιδιά δίχως να μεταφέρει τίποτα απολύτως από το κλίμα της εποχής στο οποίο, θέλοντας και μη, είναι εμβαπτισμένος. Αντίθετα, μεταφέρει μια ανέφελη πραγματικότητα, μια ευτυχισμένη παιδική ζωή δίχως έγνοιες, έναν κόσμο όπου τα παιδιά έχουν την ελευθερία να πάνε όπου θέλουν, να κάνουν ό,τι θέλουν, να ζήσουν όπως θέλουν, να απαιτήσουν ό,τι θέλουν, κι αν αποτύχουν σ’ αυτό που έχουν ή θέλουν να κάνουν, δεν πειράζει – καλή καρδιά. Όλα διορθώνονται, ακόμα κι αν είναι αδιόρθωτα, όπως τα ποντίκια της Κλάρας που καταλήγουν στην κοιλιά του φιδιού ή τα πουλιά που τους είχε αναθέσει η γειτόνισσα να ταΐζουν, τα οποία δεν ξεφεύγουν τελικά από την επίμονη πολιορκία του γάτου τους, του Μπιρμπίλη.

Όλα διορθώνονται γιατί όλοι μας (η Κλάρα, ο αδερφός της κι εμείς που διαβάζουμε), γνωρίζουμε ότι αυτές είναι ιστορίες που αφηγείται ένα παιδί πέντε ετών σε άλλα, συνομήλικά του παιδιά, που εξακολουθούν να ζουν στον μαγικό κόσμο της ηλικίας τους, από τον οποίον, σημειωτέον, μόλις έχει αρχίσει να αποδρά η Κλάρα, η μεγάλη αδερφή, παράδειγμα προς μίμηση αλλά και προς αποφυγή κάποιες φορές.

Αν ψάξουμε να βρούμε τις επιρροές του Ινκιόφ, είναι ολοφάνερο πως πρέπει να κοιτάξουμε προς τη Γαλλία, το αγόρι εκείνο που μας αφηγείται τη ζωή του στο Παρίσι της δεκαετίας του ’60: τον μικρό Νικόλα. Με τη διαφορά ότι ο Ινκιόφ εξελίσσει την αφήγησή του βάζοντας έναν μικρότερο αδερφό να μιλήσει για τις περιπέτειές του με πρωταγωνίστρια τη μεγαλύτερη αδερφή του.

Ένα μικρό αγόρι (πολύ μικρότερο του Νικόλα) και ένα μεγαλύτερο κορίτσι. Ένα αγόρι που ζει στον αθώο, ειλικρινή και απόλυτα ελεύθερο κόσμο της ηλικίας του, κι ένα κορίτσι που μόλις βγαίνει από την ηλικία του αδερφού της, δοκιμάζει τα όρια του νέου κόσμου, πισωπατάει για να πάρει φόρα, συμπαρασύρει το μαγεμένο αγόρι που ζει άλλες εμπειρίες από εκείνη, τις παντρεύουν, τις μπλέκουν, τις παρατάνε κιόλας κάποιες φορές και τρέχουν γι’ άλλες γιατί ο κόσμος τους είναι απέραντος, κι ας ξέρουμε εμείς, οι ενήλικοι αναγνώστες, ότι ένα οικοδομικό τετράγωνο δεν αποτελεί πεδίο εξερεύνησης, όπως, άλλωστε, το τηγάνισμα των αυγών δεν αποτελεί περιπέτεια!

Η Κλάρα κι ο αδερφός της μας προσφέρουν απλόχερα ένα ήσυχο όσο και περιπετειώδες ταξίδι στη νηπιακή ηλικία με έναν τρόπο που δε νομίζω πως είναι πλέον πιθανό να συναντήσουμε σε σύγχρονους συγγραφείς, παιδιά της τεκμηριωμένης πληροφορίας και της λογικής.

Και γι’ αυτό το λόγο, οι ιστορίες τους είναι θεραπευτικά πολύτιμες τόσο για τους γονείς που θα τις διαβάσουν μεγαλόφωνα όσο και για τα παιδιά που θα μπορέσουν να αποδράσουν σε έναν κόσμο αληθινό, πολύ κοντινό τους και τόσο, μα τόσο ελεύθερο! Όπως, πιθανώς, ευχόταν ο κύριος Ντιμίτερ να είναι ο δικός του κόσμος.

Δείτε όλα τα βιβλία της σειράς «Η αδερφή μου η Κλάρα» εδώ.

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965. Ασχολείται με το παιδικό και εφηβικό βιβλίο από το 1997 ως συγγραφέας, μεταφραστής, επιμελητής και αναγνώστης. Έχει γράψει πολλά βιβλία για μικρά και μεγάλα παιδιά, ένα μυθιστόρημα φαντασίας («Νίκη ή αυτό που φαίνεται κι αυτό που είναι»), μία συλλογή διηγημάτων για νέους («Τα μπανανόψαρα») και τέσσερα μυθιστορήματα για εφήβους. Τα τρία από αυτά («Κάπου ν’ ανήκεις», «Ύαινες», «Ζωή σαν ασανσέρ») αποτελούν την «Τριλογία του δρόμου» (2010-2012), ενώ το τέταρτο («Υπέροχος κόσμος», 2016) αποτελεί μια πολυφωνική λογοτεχνική καταγραφή του σήμερα των εφήβων. Για το «Ζωή σαν ασανσέρ» έχει βραβευτεί με το Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου και για το «Υπέροχος κόσμος» με το βραβείο του περιοδικού «Ο Αναγνώστης».