Υπόλοιπος Κόσμος11 Ιουν 2008
Φινλανδία: Ευχάριστη σχολική ατμόσφαιρα, καλοί βαθμοί!
Στη Φινλανδία έχουν θετική ενέργεια! Σε μια χώρα όπου ο βαθμός «μηδέν» είναι απαγορευμένος στις μικρές τάξεις και η επανάληψη μιας χρονιάς από τους μαθητές είναι σπάνιο φαινόμενο, οι επιδόσεις στα μαθήματα είναι εξαιρετικές. Όταν η πρόοδος και η ενθάρρυνση του μαθητή φέρνουν τα αποτελέσματά τους.
H Ουλρίχα Καρέλ, καθηγήτρια της γαλλικής γλώσσας στο σχολείο Μουγκντάς στο Ελσίνκι, θυμάται το μάθημα που γινόταν μια μέρα σε μια τάξη σχολείου στη Γαλλία. «Οι καλοί μαθητές εκθειάζονταν συνεχώς, αλλά οι καθηγητές άλλαξαν συμπεριφορά ολοκληρωτικά όταν άρχισαν να μιλούν για τους λιγότερο καλούς μαθητές, οι οποίοι ήταν πραγματικά παραμελημένοι». Μια πρωτόγνωρη εμπειρία για αυτήν την καθηγήτρια που, αν και γαλλόφιλη, ωστόσο πολύ επηρεασμένη από το φινλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης. «Τα πάντα εδώ είναι οργανωμένα, έτσι ώστε οι μαθητές να μην αισθάνονται άσχημα, ακόμα και αν αυτό συμβαίνει» διαβεβαιώνει η Γκουνίλα Βουόρι, διευθύντρια σε αυτό το σχολείο, το οποίο διατηρεί στις τάξεις του έναν αριθμό διακοσίων δεκαεννέα μαθητών. Από τότε που τα τεστ του προγράμματος PISA, που διοργανώθηκαν τα έτη 2000 και 2003, έδειξαν ότι οι Φινλανδοί μαθητές είχαν τα καλύτερα αποτελέσματα ανάμεσα σε όλες τις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), χωρίς αυτά τα επιτυχή αποτελέσματα να οφείλονται ούτε στην επαρκή χρηματοδότηση ούτε σε μια γενικότερα ελιτίστικη αντιμετώπιση της εκπαίδευσης, το φινλανδικό μοντέλο αναλύθηκε από όλες τις πλευρές. Και μάλιστα, η Φινλανδία ξεχώρισε εξίσου και για τον αριθμό των αδύνατων μαθητών που διακρίθηκαν στα μαθήματα του σχολείου και για το γεγονός της ανυπαρξίας του φαινομένου της επανάληψης της τάξης από τους μαθητές. Σίγουρα, όπως παρατηρούν πολυάριθμοι αναλυτές, το χαμηλό επίπεδο των μεταναστών προκαλεί λιγότερα προβλήματα σε ένα σύστημα που διακρίνεται για τα υψηλά επίπεδα ομοιογένειας του πληθυσμού του, ο οποίος πληθυσμός όμως παραμένει εξαιρετικά μετριοπαθής.
Τα κατάλληλα χαρακτηριστικά στο εκπαιδευτικό σύστημα έχουν επομένως κάποια συμβολή σε αυτήν την επιτυχία. «Η λέξη-κλειδί είναι η ολοκληρωτική εκπαίδευση» τονίζει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα, σύμβουλος εκπαίδευσης στον εθνικό σχεδιασμό των καθηγητών. «Υποστηρίζουμε τα παιδιά κατά τη διάρκεια όλης της σχολικής χρονιάς. Δεν αφήνουμε κανένα μαθητή να μείνει πίσω. Οι μαθητές στο επίκεντρο της προσοχής μας, ιδού η φινλανδική συνταγή».
Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν τα πάντα, έτσι ώστε για να μη στιγματίζεται ο μαθητής, και το σύστημα διόρθωσης παίζει ένα κυρίαρχο ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση. Στη Φινλανδία τα σχολεία δεν έχουν την υποχρέωση να δίνουν βαθμούς στους μαθητές παρά μόνο κοντά στα τελευταία δύο χρόνια του κολεγίου. Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ετών του δημοτικού, τα σχολεία δεν έχουν το δικαίωμα να δίνουν στους μαθητές τους παρά μόνο κάποιες γραπτές παρατηρήσεις ή, για παράδειγμα, αυτοκόλλητα με στρογγυλά πρόσωπα που γελούν ή «κάνουν μούτρα». Ανάμεσα στους δύο αυτούς τρόπους αξιολόγησης τα σχολεία μπορούν να διαλέγουν πώς θα βελτιώσουν τις επιδόσεις των μαθητών, είτε αυτό πρόκειται να γίνει μέσω των γραπτών παρατηρήσεων είτε μέσω της βαθμολογίας.
Το σύστημα βαθμολόγησης εκ των ενόντων συμπυκνώνει τη φινλανδική φιλοσοφία: σημειώνεται μια διαβάθμιση από το βαθμό 4 μέχρι το βαθμό 10. «Το 0 είναι αληθινά ένας πολύ αποκαρδιωτικός βαθμός για τους μαθητές» εκτιμά η Κριστέλ Ρουσάνεν, καθηγήτρια της σουηδικής γλώσσας στο σχολικό συγκρότημα του Μουνκινίεμεν στο Ελσίνκι: «Δε θέλουμε να συνθλίβουμε τους μαθητές με βαθμούς όπως το 0 και το 3» δηλώνει η Γκουνίλα Βουόρι. «Βέβαια, κανένας μαθητής δεν ξεγελιέται από την αξία που μπορεί να έχει ένας βαθμός όπως το 4. Αλλά, όπως όταν παίρνεις 0, είναι πραγματικά σαν να παίρνεις ένα τίποτα, κατ' ανάλογο τρόπο και το 4 είναι περίπου το ίδιο πράγμα».
«Ίσως αισθανόμαστε λιγότερα άσχημα αν δεν παίρνουμε 0 ή κατ’ ανάλογο τρόπο 3» αναλύει ο Κλάους Ρίσια, 14 ετών, μαθητής στο σχολείο Μουνκινίεμεν, «Αλλά είναι το ίδιο πολύ σκληρό να έχεις πάρει 4. Αυτό μου συνέβη μια φορά με τα μαθηματικά, τα οποία δε μου αρέσουν και έτσι δε στενοχωριέμαι για αυτό. Μερικές φορές αναλογίζομαι αν θα μπορούσα να δουλέψω με τα πιο εύκολα μαθήματα, αλλά νομίζω ότι τα πηγαίνω μέτρια και σε αυτά».
Μια χαλαρή προσέγγιση του ζητήματος, η οποία όμως δεν είναι μια οποιαδήποτε θέση.
« Όταν ήμουν παιδί, όφειλα να μαθαίνω απ’ έξω τα ονόματα όλων των φινλανδικών ποταμών από το Βορρά έως το Νότο» θυμάται ο Ρέγιο Λαουκάνεν, ειδικός της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης και συντάκτης μιας έκθεσης γύρω από το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα. «Έχουμε σταματήσει με αυτήν τη μέθοδο, γιατί αυτού του είδους τις γνώσεις μπορείτε να τις βρείτε σε ένα βιβλίο την ώρα που τις έχετε ανάγκη».
«Αντί λοιπόν ο μαθητής να παπαγαλίζει, φτιάξαμε ένα σύστημα με το οποίο ο μαθητής να θέλει να μάθει από μόνος του» τονίζει η Γκουνίλα Βουορί. «Εφαρμόζουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο μας υποχρεώνει να ενθαρρύνουμε συνεχώς τους μαθητές» δηλώνει η Κάτια Κουουσέλα, καθηγήτρια της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο του Μουνκινίεμεν. «Ακόμη και αν ο μαθητής δεν είναι καλός, αλλά καταβάλλει αρκετή προσπάθεια, οφείλουμε να του βάλουμε ένα 5». «Είναι πολύ καλύτερο ο μαθητής να νιώθει ότι είναι ο καλός σε κάτι» εξηγεί η Ουλρίχα Καρέλ. Στο σχολείο του Μουγκντάς δίνεται μεγαλύτερο βάρος στα μαθήματα τεχνολογικής κατεύθυνσης. «Οι μαθητές που είναι πιο αδύναμοι στα θεωρητικά μαθήματα αισθάνονται επίσης τη χαρά να πηγαίνουν σχολείο».
«Δε θέλουμε να αποθαρρύνουμε τους μαθητές με ένα 0 ή ακόμη και με ένα 3. Σε κάθε περίπτωση, κανένας μαθητής δεν μπορεί να ξεγελαστεί σε σχέση με την πραγματική του αξία. Παρ’ όλα αυτά, το να βαθμολογείσαι με 0 είναι πραγματικά υποτιμητικό, την ίδια στιγμή που ένα 4 δηλώνει κάποια αξία του μαθητή».
Απαριθμώντας τις θετικές κριτικές
Το να αποφεύγεται το άγχος με κάθε τίμημα έχει γίνει πια μόνιμη επωδός. «Παρατηρούμε διαρκώς αν οι μαθητές αργούν να κάνουν μια εργασία ή αν έχουν κάποια δυσκολία στο να εκφραστούν. Δεν δημιουργούμε άγχος σε αυτές τις καταστάσεις» επισημαίνει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα. «Αν έχουν οι μαθητές προβλήματα με τον προφορικό τους λόγο, τους δίνουμε τη δυνατότητα να εκφραστούν γραπτά. Το σημαντικό είναι να δίνουμε όλη μας την προσοχή σε αυτό που μπορούν να κάνουν παρά να επιμένουμε να κάνουν κάτι το οποίο δε γνωρίζουν». Αυτό το επιβεβαιώνει και ο Ρέγιο Λαουκάνεν: «Ο γραπτός λόγος είναι προνομιακός, γιατί χρησιμοποιώντας τον παρατηρούμε πολλές διαφορές στην προσωπικότητα των μαθητών, ακόμα [με τον γραπτό λόγο μπορούμε να καταλάβουμε] και πού υστερεί ένας “δειλός” μαθητής. Και ύστερα, δεν έχουμε την παράδοση που έχει η Γαλλία στο διάλογο. Στη Φινλανδία ένα “ναι” ή ένα “όχι” μας κάνει να εκτιμούμε ότι ο μαθητής υποφέρει. Η σιωπή ίσως να είναι χρυσός!».
Οι καθηγητές προσπαθούν καθημερινά να ενθαρρύνουν τους μαθητές. «Μπορείτε να εκφράζετε την κριτική σας, αλλά με τρόπο εποικοδομητικό» συμβουλεύει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα. Ένα πνεύμα διδασκαλίας που υιοθετήθηκε από την εκπαιδευτική τους εμπειρία: να επιμένουν στα δυνατά σημεία του παιδιού, όχι στις αδυναμίες του. «Αν ένας καθηγητής δεν εφάρμοζε αυτή την τεχνική προσέγγισης των μαθητών, θα τον καλούσα για να του ζητήσω εξηγήσεις» δηλώνει απερίφραστα η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα.
Το σχολικό πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (από 7 έως 16 ετών), αναθεωρημένο εδώ και μια δεκαπενταετία, επιμένει στη διατήρηση αυτού του κλίματος «θετικής ενέργειας». Η αυτο-βελτίωση των μαθητών σε αυτό το επίπεδο ενισχύεται εξίσου. Το σχολείο Μουνκινίεμεν εφαρμόζει αυτή την πρακτική. Δύο φορές το χρόνο, κάθε μαθητής συμπληρώνει μια αίτηση ή σημειώνει σε μια κλίμακα από το Α έως το Δ, όπου εκεί φαίνεται κατά πόσο αισθάνεται ότι εκπλήρωσε τους στόχους του. Για κάθε μάθημα ζητούν από το μαθητή να αναπτύξει τη δουλειά του στην τάξη μόνος του αλλά και μέσα σε ομάδα. Ο μαθητής οφείλει να δώσει μια εικόνα της δουλειάς του με μια φράση.
Ακολούθως οι καθηγητές καταπιάνονται με την ίδια εργασία στο δεξιό μέρος του φύλλου. Με τον ίδιο τρόπο, αν ένας μαθητής πάρει βαθμό Γ (αφού έχει καταβάλει προσπάθεια) σε ένα πρακτικό μάθημα, οι καθηγητές σχολιάζουν: «Είναι υπέροχο», και ο καθηγητής τότε θα του απαντήσει εξίσου με ένα βαθμό Γ συνοδευόμενο από την ακόλουθη μικρή φράση: «Εάν αυτό είναι τέλειο, γιατί δεν προσπαθείς περισσότερο;»• ένα ακόμη δείγμα προσεκτικής προσέγγισης της αξιολόγησης, που από τη μια μεριά αποτρέπει την καλλιέργεια σκεπτικισμού από την πλευρά του μαθητή και από την άλλη ενημερώνει τους γονείς πολύ καλύτερα (για την πρόοδο του μαθητή) απ’ ό,τι οι απλοί βαθμοί.
«Υπήρξε μια αλλαγή στη συμπεριφορά σε σχέση με την αντιμετώπιση των μαθητών εδώ και μια δεκαπενταετία. Δεν πιστεύουμε πια στην τιμωρία. Είναι, για παράδειγμα, απαγορευμένο από το νόμο να χτυπήσεις κάποιο μαθητή» αναλύει ο Ρέγιο Λαουκάνεν. «Ο σημαντικότερος παράγοντας για την επιστροφή ενός μαθητή στην πρόοδο είναι η ενθάρρυνση».
«Δεν πρέπει ποτέ να υπονομεύεται η αυτοπεποίθηση των νέων» προσθέτει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα. Για παράδειγμα, το μέτρο της επανάληψης της τάξης θεωρείται κάτι απειλητικό για τα παιδιά. Είναι πολύ πιο έξυπνο να τα βοηθήσουμε και να τα στηρίξουμε».
Εκ των πραγμάτων η επανάληψη της τάξης είναι απαγορευμένη. «Για να επαναλάβει κανείς την τάξη, πρέπει να έχει σχεδόν περάσει τη χρονιά στο σπίτι του» δηλώνει ένας καθηγητής. «Έχουμε παρατηρήσει ότι το να επαναλαμβάνει κανείς την τάξη δεν είναι αποτελεσματικό. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να έχει κάποια σχετικά αποτελέσματα» εξηγεί ο Ρέγιο Λαουκάνεν.
Κρίνοντας κανείς τη στάση που τηρεί έναντι του μέτρου της επανάληψης της τάξης, η φινλανδική συνταγή μοιάζει να προσεγγίζει με διαφορετικό μάτι τον κάθε μαθητή.
H Ουλρίχα Καρέλ, καθηγήτρια της γαλλικής γλώσσας στο σχολείο Μουγκντάς στο Ελσίνκι, θυμάται το μάθημα που γινόταν μια μέρα σε μια τάξη σχολείου στη Γαλλία. «Οι καλοί μαθητές εκθειάζονταν συνεχώς, αλλά οι καθηγητές άλλαξαν συμπεριφορά ολοκληρωτικά όταν άρχισαν να μιλούν για τους λιγότερο καλούς μαθητές, οι οποίοι ήταν πραγματικά παραμελημένοι». Μια πρωτόγνωρη εμπειρία για αυτήν την καθηγήτρια που, αν και γαλλόφιλη, ωστόσο πολύ επηρεασμένη από το φινλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης. «Τα πάντα εδώ είναι οργανωμένα, έτσι ώστε οι μαθητές να μην αισθάνονται άσχημα, ακόμα και αν αυτό συμβαίνει» διαβεβαιώνει η Γκουνίλα Βουόρι, διευθύντρια σε αυτό το σχολείο, το οποίο διατηρεί στις τάξεις του έναν αριθμό διακοσίων δεκαεννέα μαθητών. Από τότε που τα τεστ του προγράμματος PISA, που διοργανώθηκαν τα έτη 2000 και 2003, έδειξαν ότι οι Φινλανδοί μαθητές είχαν τα καλύτερα αποτελέσματα ανάμεσα σε όλες τις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), χωρίς αυτά τα επιτυχή αποτελέσματα να οφείλονται ούτε στην επαρκή χρηματοδότηση ούτε σε μια γενικότερα ελιτίστικη αντιμετώπιση της εκπαίδευσης, το φινλανδικό μοντέλο αναλύθηκε από όλες τις πλευρές. Και μάλιστα, η Φινλανδία ξεχώρισε εξίσου και για τον αριθμό των αδύνατων μαθητών που διακρίθηκαν στα μαθήματα του σχολείου και για το γεγονός της ανυπαρξίας του φαινομένου της επανάληψης της τάξης από τους μαθητές. Σίγουρα, όπως παρατηρούν πολυάριθμοι αναλυτές, το χαμηλό επίπεδο των μεταναστών προκαλεί λιγότερα προβλήματα σε ένα σύστημα που διακρίνεται για τα υψηλά επίπεδα ομοιογένειας του πληθυσμού του, ο οποίος πληθυσμός όμως παραμένει εξαιρετικά μετριοπαθής.
Τα κατάλληλα χαρακτηριστικά στο εκπαιδευτικό σύστημα έχουν επομένως κάποια συμβολή σε αυτήν την επιτυχία. «Η λέξη-κλειδί είναι η ολοκληρωτική εκπαίδευση» τονίζει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα, σύμβουλος εκπαίδευσης στον εθνικό σχεδιασμό των καθηγητών. «Υποστηρίζουμε τα παιδιά κατά τη διάρκεια όλης της σχολικής χρονιάς. Δεν αφήνουμε κανένα μαθητή να μείνει πίσω. Οι μαθητές στο επίκεντρο της προσοχής μας, ιδού η φινλανδική συνταγή».
Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν τα πάντα, έτσι ώστε για να μη στιγματίζεται ο μαθητής, και το σύστημα διόρθωσης παίζει ένα κυρίαρχο ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση. Στη Φινλανδία τα σχολεία δεν έχουν την υποχρέωση να δίνουν βαθμούς στους μαθητές παρά μόνο κοντά στα τελευταία δύο χρόνια του κολεγίου. Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ετών του δημοτικού, τα σχολεία δεν έχουν το δικαίωμα να δίνουν στους μαθητές τους παρά μόνο κάποιες γραπτές παρατηρήσεις ή, για παράδειγμα, αυτοκόλλητα με στρογγυλά πρόσωπα που γελούν ή «κάνουν μούτρα». Ανάμεσα στους δύο αυτούς τρόπους αξιολόγησης τα σχολεία μπορούν να διαλέγουν πώς θα βελτιώσουν τις επιδόσεις των μαθητών, είτε αυτό πρόκειται να γίνει μέσω των γραπτών παρατηρήσεων είτε μέσω της βαθμολογίας.
Το σύστημα βαθμολόγησης εκ των ενόντων συμπυκνώνει τη φινλανδική φιλοσοφία: σημειώνεται μια διαβάθμιση από το βαθμό 4 μέχρι το βαθμό 10. «Το 0 είναι αληθινά ένας πολύ αποκαρδιωτικός βαθμός για τους μαθητές» εκτιμά η Κριστέλ Ρουσάνεν, καθηγήτρια της σουηδικής γλώσσας στο σχολικό συγκρότημα του Μουνκινίεμεν στο Ελσίνκι: «Δε θέλουμε να συνθλίβουμε τους μαθητές με βαθμούς όπως το 0 και το 3» δηλώνει η Γκουνίλα Βουόρι. «Βέβαια, κανένας μαθητής δεν ξεγελιέται από την αξία που μπορεί να έχει ένας βαθμός όπως το 4. Αλλά, όπως όταν παίρνεις 0, είναι πραγματικά σαν να παίρνεις ένα τίποτα, κατ' ανάλογο τρόπο και το 4 είναι περίπου το ίδιο πράγμα».
«Ίσως αισθανόμαστε λιγότερα άσχημα αν δεν παίρνουμε 0 ή κατ’ ανάλογο τρόπο 3» αναλύει ο Κλάους Ρίσια, 14 ετών, μαθητής στο σχολείο Μουνκινίεμεν, «Αλλά είναι το ίδιο πολύ σκληρό να έχεις πάρει 4. Αυτό μου συνέβη μια φορά με τα μαθηματικά, τα οποία δε μου αρέσουν και έτσι δε στενοχωριέμαι για αυτό. Μερικές φορές αναλογίζομαι αν θα μπορούσα να δουλέψω με τα πιο εύκολα μαθήματα, αλλά νομίζω ότι τα πηγαίνω μέτρια και σε αυτά».
Μια χαλαρή προσέγγιση του ζητήματος, η οποία όμως δεν είναι μια οποιαδήποτε θέση.
« Όταν ήμουν παιδί, όφειλα να μαθαίνω απ’ έξω τα ονόματα όλων των φινλανδικών ποταμών από το Βορρά έως το Νότο» θυμάται ο Ρέγιο Λαουκάνεν, ειδικός της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης και συντάκτης μιας έκθεσης γύρω από το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα. «Έχουμε σταματήσει με αυτήν τη μέθοδο, γιατί αυτού του είδους τις γνώσεις μπορείτε να τις βρείτε σε ένα βιβλίο την ώρα που τις έχετε ανάγκη».
«Αντί λοιπόν ο μαθητής να παπαγαλίζει, φτιάξαμε ένα σύστημα με το οποίο ο μαθητής να θέλει να μάθει από μόνος του» τονίζει η Γκουνίλα Βουορί. «Εφαρμόζουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο μας υποχρεώνει να ενθαρρύνουμε συνεχώς τους μαθητές» δηλώνει η Κάτια Κουουσέλα, καθηγήτρια της αγγλικής γλώσσας στο σχολείο του Μουνκινίεμεν. «Ακόμη και αν ο μαθητής δεν είναι καλός, αλλά καταβάλλει αρκετή προσπάθεια, οφείλουμε να του βάλουμε ένα 5». «Είναι πολύ καλύτερο ο μαθητής να νιώθει ότι είναι ο καλός σε κάτι» εξηγεί η Ουλρίχα Καρέλ. Στο σχολείο του Μουγκντάς δίνεται μεγαλύτερο βάρος στα μαθήματα τεχνολογικής κατεύθυνσης. «Οι μαθητές που είναι πιο αδύναμοι στα θεωρητικά μαθήματα αισθάνονται επίσης τη χαρά να πηγαίνουν σχολείο».
«Δε θέλουμε να αποθαρρύνουμε τους μαθητές με ένα 0 ή ακόμη και με ένα 3. Σε κάθε περίπτωση, κανένας μαθητής δεν μπορεί να ξεγελαστεί σε σχέση με την πραγματική του αξία. Παρ’ όλα αυτά, το να βαθμολογείσαι με 0 είναι πραγματικά υποτιμητικό, την ίδια στιγμή που ένα 4 δηλώνει κάποια αξία του μαθητή».
Απαριθμώντας τις θετικές κριτικές
Το να αποφεύγεται το άγχος με κάθε τίμημα έχει γίνει πια μόνιμη επωδός. «Παρατηρούμε διαρκώς αν οι μαθητές αργούν να κάνουν μια εργασία ή αν έχουν κάποια δυσκολία στο να εκφραστούν. Δεν δημιουργούμε άγχος σε αυτές τις καταστάσεις» επισημαίνει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα. «Αν έχουν οι μαθητές προβλήματα με τον προφορικό τους λόγο, τους δίνουμε τη δυνατότητα να εκφραστούν γραπτά. Το σημαντικό είναι να δίνουμε όλη μας την προσοχή σε αυτό που μπορούν να κάνουν παρά να επιμένουμε να κάνουν κάτι το οποίο δε γνωρίζουν». Αυτό το επιβεβαιώνει και ο Ρέγιο Λαουκάνεν: «Ο γραπτός λόγος είναι προνομιακός, γιατί χρησιμοποιώντας τον παρατηρούμε πολλές διαφορές στην προσωπικότητα των μαθητών, ακόμα [με τον γραπτό λόγο μπορούμε να καταλάβουμε] και πού υστερεί ένας “δειλός” μαθητής. Και ύστερα, δεν έχουμε την παράδοση που έχει η Γαλλία στο διάλογο. Στη Φινλανδία ένα “ναι” ή ένα “όχι” μας κάνει να εκτιμούμε ότι ο μαθητής υποφέρει. Η σιωπή ίσως να είναι χρυσός!».
Οι καθηγητές προσπαθούν καθημερινά να ενθαρρύνουν τους μαθητές. «Μπορείτε να εκφράζετε την κριτική σας, αλλά με τρόπο εποικοδομητικό» συμβουλεύει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα. Ένα πνεύμα διδασκαλίας που υιοθετήθηκε από την εκπαιδευτική τους εμπειρία: να επιμένουν στα δυνατά σημεία του παιδιού, όχι στις αδυναμίες του. «Αν ένας καθηγητής δεν εφάρμοζε αυτή την τεχνική προσέγγισης των μαθητών, θα τον καλούσα για να του ζητήσω εξηγήσεις» δηλώνει απερίφραστα η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα.
Το σχολικό πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (από 7 έως 16 ετών), αναθεωρημένο εδώ και μια δεκαπενταετία, επιμένει στη διατήρηση αυτού του κλίματος «θετικής ενέργειας». Η αυτο-βελτίωση των μαθητών σε αυτό το επίπεδο ενισχύεται εξίσου. Το σχολείο Μουνκινίεμεν εφαρμόζει αυτή την πρακτική. Δύο φορές το χρόνο, κάθε μαθητής συμπληρώνει μια αίτηση ή σημειώνει σε μια κλίμακα από το Α έως το Δ, όπου εκεί φαίνεται κατά πόσο αισθάνεται ότι εκπλήρωσε τους στόχους του. Για κάθε μάθημα ζητούν από το μαθητή να αναπτύξει τη δουλειά του στην τάξη μόνος του αλλά και μέσα σε ομάδα. Ο μαθητής οφείλει να δώσει μια εικόνα της δουλειάς του με μια φράση.
Ακολούθως οι καθηγητές καταπιάνονται με την ίδια εργασία στο δεξιό μέρος του φύλλου. Με τον ίδιο τρόπο, αν ένας μαθητής πάρει βαθμό Γ (αφού έχει καταβάλει προσπάθεια) σε ένα πρακτικό μάθημα, οι καθηγητές σχολιάζουν: «Είναι υπέροχο», και ο καθηγητής τότε θα του απαντήσει εξίσου με ένα βαθμό Γ συνοδευόμενο από την ακόλουθη μικρή φράση: «Εάν αυτό είναι τέλειο, γιατί δεν προσπαθείς περισσότερο;»• ένα ακόμη δείγμα προσεκτικής προσέγγισης της αξιολόγησης, που από τη μια μεριά αποτρέπει την καλλιέργεια σκεπτικισμού από την πλευρά του μαθητή και από την άλλη ενημερώνει τους γονείς πολύ καλύτερα (για την πρόοδο του μαθητή) απ’ ό,τι οι απλοί βαθμοί.
«Υπήρξε μια αλλαγή στη συμπεριφορά σε σχέση με την αντιμετώπιση των μαθητών εδώ και μια δεκαπενταετία. Δεν πιστεύουμε πια στην τιμωρία. Είναι, για παράδειγμα, απαγορευμένο από το νόμο να χτυπήσεις κάποιο μαθητή» αναλύει ο Ρέγιο Λαουκάνεν. «Ο σημαντικότερος παράγοντας για την επιστροφή ενός μαθητή στην πρόοδο είναι η ενθάρρυνση».
«Δεν πρέπει ποτέ να υπονομεύεται η αυτοπεποίθηση των νέων» προσθέτει η Άννα Σέζαρι Μουσταπάρτα. Για παράδειγμα, το μέτρο της επανάληψης της τάξης θεωρείται κάτι απειλητικό για τα παιδιά. Είναι πολύ πιο έξυπνο να τα βοηθήσουμε και να τα στηρίξουμε».
Εκ των πραγμάτων η επανάληψη της τάξης είναι απαγορευμένη. «Για να επαναλάβει κανείς την τάξη, πρέπει να έχει σχεδόν περάσει τη χρονιά στο σπίτι του» δηλώνει ένας καθηγητής. «Έχουμε παρατηρήσει ότι το να επαναλαμβάνει κανείς την τάξη δεν είναι αποτελεσματικό. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να έχει κάποια σχετικά αποτελέσματα» εξηγεί ο Ρέγιο Λαουκάνεν.
Κρίνοντας κανείς τη στάση που τηρεί έναντι του μέτρου της επανάληψης της τάξης, η φινλανδική συνταγή μοιάζει να προσεγγίζει με διαφορετικό μάτι τον κάθε μαθητή.
.JPG)
