ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η βασική αρχή που πρέπει να επιδιώκει ένα τέτοιο σχέδιο είναι η καταπολέμηση του στείρου υπερσυγκεντρωτισμού που κατατρύχει την ελληνική εκπαίδευση,που φοβάται να εμπιστευθεί τον εκπαιδευτικό,το μαθητή,το γονέα,τον εκδότη,την τοπική κοινωνία.Αν δεν επιτρέψεις την ανάπτυξη πρωτοβουλιών,δεν πρέπει να περιμένεις πνεύμα δημιουργίας από κάτω.

Στο πλαίσιο αυτής της λογικής κινείται και το λεγόμενο πολλαπλό σχολικό βιβλίο.Γιατί είναι ανάγκη η ύπαρξη πολλών εναλλακτικών σχολικών βιβλίων; Πρώτα πρώτα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι κάθε σχολείο έχει διαφορετικές ανάγκες.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι διαφορετικές είναι οι εμπειρίες,ο γλωσσικός πλούτος,η τοπική ιστορία,η σύνθεση του πληθυσμού από τόπο σε τόπο στην ίδια χώρα.Το παιδί μιας απομακρυσμένης αγροτικής περιοχής πιθανόν μέχρι μια ορισμένη ηλικία να μην έχει δει ποτέ του τρόλει.Από την άλλη μεριά το παιδί της πόλης δεν έχει ιδέα από γεωργικά εργαλεία.Υπάρχουν περιοχές της χώρας με τοπικά ιδιώματα , γεγονός που δυσκολεύει ένα παιδί σε μικρή κυρίως ηλικία να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός βιβλίου που έχει γραφεί για τα παιδιά των αστικών κέντρων.Υπάρχουν περιοχές με παιδιά διαφόρων μειονοτήτων σε ποσοστό μεγάλο.Σ’αυτές τις περιοχές θα ήταν κατάλληλα βιβλία με ειδικά βοηθητικά δίγλωσσα γλωσσάρια.Ας μην ξεχνάμε την τοπική ιστορία,τα τοπικά έθιμα,τη γύρω φύση.Η μάθηση για να είναι ελκυστική ξεκινάει από τη μελέτη αυτού που είναι οικείο και εύκολα κατανοητό.Ο στόχος πάντοτε πρέπει να είναι η γνώση να συνοδεύεται από τη χαρά της απόκτησής της.

Έπειτα δεν πρέπει να ξεχνάμε τον εκπαιδευτικό με την ξεχωριστή για τον καθένα προσωπικότητα.Έχει κάθε δικαίωμα να διαλέγει το βιβλίο που του ταιριάζει. Η γνώση μπορεί να αποκτηθεί μέσα από διαφορετικούς δρόμους ή μεθόδους.Ας επιτρέψουμε στον εκπαιδευτικό να διαλέξει τη μέθοδο που του ταιριάζει περισσότερο,ας του δώσουμε τη δυνατότητα με τις παρατηρήσεις του να συμμετάσχει στη διαδικασία συγγραφής των βιβλίων ακόμα και αν δεν είναι ο ίδιος συγγραφέας των βιβλίων.

Εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε το φινλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης σύμφωνα με το οποίο ο εκπαιδευτικός έχει μεγάλη ελευθερία όχι μόνο επιλογής βιβλίων και εκπαιδευτικού υλικού,αλλά και δημιουργίας εντελώς δικών δημιουργημάτων που μπορεί να χρησιμοποιήσει στην τάξη.

Μιλώντας για το πολλαπλό σχολικό βιβλίο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό δημιουργείτα από την ιδιωτική πρωτοβουλία,είτε από τους εκδότες είτε από μεμονωμένους συγγραφείς.Την τελική και ουσιαστική επιλογή την έχει το σχολείο.Η κεντρική εξουσία απλώς προεγκρίνει τα κατάλληλα προς επιλογή βιβλία με κριτήριο τη συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα.Δεν υπάρχει ορισμένος αριθμός εγκρινομένων βιβλίων ούτε επιτρέπεται να απορρίψει κάποιο βιβλίο γιατί διαφωνεί με τη μέθοδό του.Αυτό αφήνεται στην κρίση των εκπαιδευτικών.Μόνο σε ακραίες περιπτώσεις θα έχει το δικαίωμα η κεντρική εξουσία να απορρίψει κάποιο βιβλίο ή να ζητήσει κάποιες αλλαγές,όπως σε περιπτώσεις εμφανών ανακριβειών ή σε περιπτώσεις που κάποια κείμενα είναι αντίθετα με βασικές δημοκρατικές αρχές.

Σ’ένα τέτοιο πλαίσιο έκδοσης των σχολικών βιβλίων όπου οι εκδότες εκδίδουν βιβλία τα οποία προμηθεύονται τα σχολεία με χρήματα του δημοσίου υπάρχουν πολλά προβλήματα που πρέπει να λυθούν:

• α) το πρόβλημα της ομογενοποίησης όρων, συμβόλων, ορθογραφίας
• β) το πρόβλημα της συμβατότητας σε όλα τα επίπεδα της διδασκόμενης ύλης
• γ) το πρόβλημα της διανομής των επιλεγομένων βιβλίων στα σχολεία και τέλος το πρόβλημα της έκτασης και του κόστους των σχολικών βιβλίων.

Για το πρώτο πρόβλημα πρέπει να τονιστεί η ιδιαίτερη ανάγκη να χρησιμοιούνται οι ίδιοι όροι για τα ίδια αντικείμενα ή έννοιες, τα ίδια σύμβολα για τα ίδια σημαινόμενα,ή ίδια ορθογραφία.Είναι σχήμα οξύμωρο το ότι η χώρα μας με το άκρο συγκεντρωτικό σύστημα δεν κατάφερε να έχει ένα ενιαίο σύστημα ορθογραφίας.Σήμερα κυκλοφορούν πολλά λεξικά της νεοελληνικής γλώσσας και όμως δεν θα βρούμε ούτε καν δύο που να ακολουθούν την ίδια ορθογραφία.

Το δεύτερο πρόβλημα αφορά το γεγονός ότι διδάσκονται ήδη στους μαθητές πολλά γνωστικά αντικείμενα με διαφορετικές αντιμετωπίσεις ή με έλλειψη συνοχής. Πχ.συμβαίνει ήδη στα νέα βιβλία γραμματικά φαινόμενα της νέας ελληνικής να παρουσιάζονται διαφορετικά στις διάφορες τάξεις του δημοτικού και του γυμνασίου.Συμβαίνει ακόμα να εκδίδονται βιβλία γλώσσας δημοτικού και γυμνασίου χωρίς,όπως είναι απαραίτητο, να έχουν συγγραφεί νέα βιβλία γραμματικής.Αφενός με το σύστημα αυτό δεν υπάρχει ένα βιβλίο αναφοράς για τη γλώσσα και αφετέρου υπάρχει κίνδυνος, όταν κυκλοφορήσει το βιβλίο της γραμματικής,που είναι γραμμένο από άλλους συγγραφείς, να μην είναι συμβατό με τα βιβλία της γλώσσας.

Το τελευταίο πρόβλημα αφορά τα πολύ σημαντικά θέματα της διανομής και του κόστους σε σχέση με την έκταση και την ποιότητα του σχολικού βιβλιου.Είναι πολύ σημαντικό να σχεδιαστει ήδη σε ένα αρχικό σχέδιο η αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων.Καταρχάς το θέμα του κόστους πρέπει να μελετηθεί σε σχέση με την ποιότητα των βιβλίων ,αλλά σε σχέση και με άλλους παράγοντες.Αναφέρουμε τους εξής παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος του βιβλίου: ο αριθμός των σελίδων, η ανάγκη σε εικονιστικό υλικό, σε πίνακες, χάρτες, η ανάγκη εξασφάλισης τυχόν δικαιωμάτων που πρέπει να πληρωθούν για το υλικό αυτό, η διευκόλυνση που μπορεί να προσφέρει η υπάρχουσα νομοθεσία για την εξασφάλιση αυτή, η ποιότητα του χαρτιού και της εκτύπωσης, η χρησιμοποίηση εξειδικευμένων διορθωτών και επιμελητών γενικότερα, το ύψος των πνευματικών δικαιωμάτων των συγγραφέων, των εικονογράφων και όποιων άλλων δημιουργών, τα δικαιώματα πολιτιστικής κληρονομιάς, το κέρδος του εκδότη και πιθανόν του ενδιάμεσου βιβλιοπώλη (ας σημειωθεί ότι το κέρδος αυτό είναι συνάρτηση του αριθμού των διατιθεμένων αντιτύπων καθώς και ενός συστήματος ορθολογικού παραγγελιών και αποστολής που κατορθώνει ώστε ο εκδότης να εκδίδει όσα ακριβώς θα απορροφηθούν από τα σχολεία), τα έξοδα διανομής, η συχνότητα με την οποία θα αλλάζουν τα σχολικά βιβλία κά.

Για τη διανομή ιδιαίτερα τονίζουμε ότι σε ένα καλά λειτουργούν σύστημα ο εκδότης πρέπει να γνωρίζει ήδη από νωρις (ας πούμε από τον προηγούμενο Νοέμβριο) τα βιβλία που θα επιλεγούν για την επόμενη χρονιά από τα σχολεία όλης της χώρας, ώστε να τυπώσει όσα ακριβως χρειάζονται, για να περιορίσει το κόστος κατά το δυνατό περισσότερο. Εδώ πρέπει να τεθεί και το ερώτημα αν τα βιβλία θα χορηγούνται τα βιβλία κατευθείαν από τον εκδότη στα σχολεία ή αν θα γίνεται η διανομή μέσω βιβλιοπωλείων. Στην πρώτη επιλογή υπάρχει το πλεονέκτημα του μικρότερου κόστους,αφού δεν θα προστίθεται βιβλιοπωλικό κέρδος,στη δεύτερη επιλογή όμως υπάρχει το πλεονέκτημα της ενίσχυσης του βιλιοπωλείου, που είναι πολύ σημαντικό. Αν επιλεγεί το δεύτερο σύστημα πρέπει να εξασφαλιστεί ένα μικρό κέρδος για τους βιβλιοπώλες και επίσης ένα ορθολογικό σύστημα,ώστε να μην υπάρχουν επιστροφές στον εκδότη,πράγμα που αυξάνει το κόστος.Αυτό μπορεί να επιτευχθεί,εφόσον σε επίπεδο κλάδου βιβλίου υπάρξει μια συμφωνία για μια δίκαια κατανομή της δουλειάς μεταξύ των βιβλιοπωλών κάθε περιοχής.

Όπως φαίνεται από τα παραπάνω,για να λυθούν τέτοια προβλήματα υπάρχει ανάγκη συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων. Και εδώ πρέπει να παιχτεί το στοίχημα της πολιτικής ηγεσίας,η οποία θα πρέπει να έρθει σε επαφή με τους κοινωνικούς εταίρους για να βρεθούν λύσεις σε τέτοια προβλήματα.