Γεννημένοι να μαθαίνουμε

Ένας καθηγητής περιγράφει την εκπαιδευτική διαδικασία στο ελεύθερο σχολείο του Βερολίνου όπου εργάζεται. Δεν είναι καθηγητής με την κλασική έννοια του όρου αλλά «βοηθός μάθησης». Δεν πιστεύει ότι τα παιδιά χρειάζονται έναν ενήλικα που θα στέκεται απέναντί τους και ως αυθεντία θα τους εξηγεί τον κόσμο, αλλά έναν ενήλικα που θα ξέρει να τους κατευθύνει σωστά για να αποκτήσουν τη γνώση που χρειάζονται. Στο σχολείο του δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ώρες απασχόλησης και εργάζεται επτά μέρες την εβδομάδα. Ένα παιδί μαθαίνει επειδή έχει τη φυσική προδιάθεση της μάθησης, γι’ αυτό και ο ίδιος δε «διδάσκει», αλλά είναι παρών και τους βοηθάει όταν χρειάζεται. Το παιδί επιλέγει την ομάδα στην οποία θα ανήκει και το «βοηθό μάθησης» και όλοι μαζί φτιάχνουν το ημερήσιο και το εβδομαδιαίο πλάνο. Σε μία ομάδα μπορούν να ανήκουν παιδιά από διαφορετικές τάξεις και ηλικίες, αφού το κριτήριο κατάταξης είναι τα ενδιαφέροντα που έχουν κι όχι η ηλικία, όπως στο «κανονικό σχολείο». Τα μεγαλύτερα παιδιά βοηθούν τα μικρότερα με τις γνώσεις τους και την εμπειρία τους, αλλά και τα μικρότερα μπορούν να βοηθήσουν τα μεγαλύτερα σε αρκετά θέματα. Το πρόγραμμα διδασκαλίας εξαρτάται από τα παιδιά και μπορεί να περιλαμβάνει από σπουδή στο θέατρο μέχρι μαθηματικά και χειρωνακτικές εργασίες.

Στην κοινωνία μας επικρατεί η αντίληψη ότι το σχολείο πρέπει να εφοδιάζει τα παιδιά για την επαγγελματική τους ζωή. Πρέπει όμως να αποστασιοποιηθούμε από αυτή την αντίληψη. Είναι πλάνη να λέμε στα παιδιά ότι κάτι πρέπει να το μάθουν επειδή θα τους χρειαστεί αργότερα, γιατί έτσι τους αυξάνουμε το άγχος. Δεν είναι απαραίτητο ένα παιδί που δείχνει ενδιαφέρον για πολιτισμούς του παρελθόντος και ίσως αργότερα γίνει αρχαιολόγος να μάθει οπωσδήποτε, για παράδειγμα, την τετραγωνική ρίζα, γιατί θα του είναι χρήσιμη αργότερα. Στο ελεύθερο σχολείο ο «βοηθός μάθησης» θα ωθήσει το παιδί να μάθει περισσότερα για το θέμα που το ενδιαφέρει είτε σε μια ομάδα με άλλα παιδιά που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα είτε μόνο του.

Και στο ελεύθερο σχολείο, όπως και στο «κανονικό σχολείο», υπάρχουν κανόνες που τους καταρτίζουν όμως μαζί μαθητές και δάσκαλος. Στο πλαίσιο του ελεύθερου σχολείου οι επιθυμίες του παιδιού γίνονται σεβαστές και δεν τους επιβάλλεται κάτι που δε θέλουν να κάνουν. Έτσι, δημιουργείται η εντύπωση ότι ο δάσκαλος δεν έχει τη δύναμη της επιβολής, αλλά αυτό ακριβώς είναι που δε θέλει, να επιβάλλεται. Οι συζητήσεις του με τους γονείς δεν αφορούν τους βαθμούς, αλλά τα ενδιαφέροντα των παιδιών και τα προβλήματά τους ή και την έλλειψη ενδιαφερόντων. Δεν είναι η πειθαρχία του σχολείου, του πανεπιστημίου ή του στρατού που μας κάνει λειτουργικούς στην ενήλικη ζωή μας, πολλές φορές είναι η ανάγκη ή και άλλοι παράγοντες, όπως η ικανοποίηση, το ενδιαφέρον ή οι επιδράσεις που δεχόμαστε από το περιβάλλον.

Έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά του ελεύθερου σχολείου έχουν σε σχέση με τα παιδιά που φοιτούν σε ένα «κανονικό σχολείο» περισσότερη διάθεση για μάθηση και μεγαλύτερη ικανότητα έκφρασης και συμμετοχής σε διάλογο.

Αυτά που έχουν σημασία στο πλαίσιο της φοίτησης στο ελεύθερο σχολείο είναι η ελεύθερη έκφραση ενδιαφερόντων και επιθυμιών, η αυτοπεποίθηση, η αντίδραση στην αδικία.