Ο νέος νόμος και το πεδίο εφαρμογής της νομικής (κατά νόμο) κατάθεσης στη Γαλλία
Ο νέος νόμος ενισχύει τους όρους και το πεδίο εφαρμογής της νομικής (κατά νόμο) κατάθεσης
Η νομική κατάθεση και η ψηφιακή τεχνολογία
Ας θυμηθούμε ότι, σύμφωνα με το νόμο του 1992, τα κείμενα, τα διαγράμματα, οι φωτογραφίες, το ηχητικό και οπτικοακουστικό υλικό, καθώς και το υλικό των πολυμέσων, όποια και αν είναι η διαδικασία παραγωγής, κυκλοφορίας ή διανομής τους, οφείλουν να κατατεθούν στους αρμόδιους φορείς (νομική κατάθεση), από τη στιγμή που τίθενται στη διάθεση του κοινού.
Το διάταγμα υπ’ αριθ. 93-1429 αποσαφηνίζει τους όρους της νομικής κατάθεσης για τους εκδότες. Διευκρινίζει ότι η υποχρέωση της νομικής κατάθεσης βαρύνει το πρόσωπο που εκδίδει ή εισάγει έντυπο υλικό που τίθεται στη διάθεση του κοινού. Η υποχρέωση αφορά τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που εκδίδουν ή εισάγουν τα κείμενα, τα διαγράμματα ή τις φωτογραφίες που απαριθμούνται στο άρθρο 7 του διατάγματος, όποια και αν είναι η φύση του μέσου που χρησιμοποιείται για τη διάθεσή τους στο κοινό για το οποίο προορίζονται.
Η νομική κατάθεση έχει τρεις στόχους: 1) τη συγκέντρωση και συντήρηση του υλικού, 2) τη σύνταξη και δημοσίευση εθνικών βιβλιογραφιών, και 3) τη διάθεση των αρχείων στους ερευνητές, ώστε να μπορούν να ανατρέχουν σε αυτά για να αναζητήσουν πληροφορίες.
Τρεις φορείς είναι αρμόδιοι για τη νομική κατάθεση: το Εθνικό Ίδρυμα Οπτικοακουστικών Μέσων (INA) για το ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό υλικό, το Εθνικό Κέντρο Κινηματογραφίας (CNC) για το κινηματογραφικό υλικό, και η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (BNF) για όλο το υπόλοιπο υλικό. Στον εκδοτικό τομέα, ο αρμόδιος φορέας είναι η Εθνική Βιβλιοθήκη.
H νομική κατάθεση, που αφορούσε αρχικά μόνο το χώρο των εκδόσεων και της τυπογραφίας, επεκτάθηκε σταδιακά και σε ένα ευρύτερο περιβάλλον πληροφόρησης, όπως οι οπτικοακουστικές τεχνολογίες και τα πολυμέσα. Σήμερα είναι η σειρά του Διαδικτύου να συμπεριληφθεί στο πεδίο εφαρμογής του νόμου. Ένας από τους λόγους αυτής της διεύρυνσης είναι ο αυξανόμενος αριθμός των χρηστών του Διαδικτύου (25 εκατομμύρια), καθώς και των ιστότοπων στους οποίους αυτοί έχουν πρόσβαση.
Έτσι, κατόπιν της θέσπισης του νόμου της 1ης Αυγούστου 2006, «συμπεριλαμβάνονται επίσης στην υποχρέωση νομικής κατάθεσης τα σήματα, τα κείμενα, οι εικόνες, οι ήχοι ή τα μηνύματα πάσης φύσεως που δημοσιεύονται ηλεκτρονικά». Οι ποινικές κυρώσεις για την αθέτηση αυτής της υποχρέωσης θα αρχίσουν να ισχύουν μετά την πάροδο τριών ετών. Ο λόγος είναι ίσως ότι ο νομοθέτης αντιλαμβάνεται πως η υλοποίηση αυτών των διατάξεων είναι δύσκολη εξαιτίας του ευρύτατου πεδίου εφαρμογής τους. Πράγματι, πώς θα εφαρμοστεί η υποχρέωση της νομικής κατάθεσης σε όλο το υλικό που δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο; Για το σκοπό αυτό, προστέθηκε στον Κώδικα Πολιτιστικής Κληρονομιάς ένα άρθρο σύμφωνα με το οποίο οι αρμόδιοι για τη νομική κατάθεση φορείς ενδέχεται να πραγματοποιήσουν τη συλλογή των σημάτων, των κειμένων, των εικόνων ή των μηνυμάτων που τίθενται στη διάθεση του κοινού, ή μέρους του κοινού, με «αυτόματες διαδικασίες». Αν και αντιλαμβανόμαστε το λόγο για τον οποίο η επεξεργασία της πληροφορίας από τον άνθρωπο αντικαθίσταται από την αυτοματοποίηση, διερωτόμαστε πώς θα μπορέσει αυτή η αυτόματη συλλογή στοιχείων να διεξαχθεί χρήσιμα και αποτελεσματικά. Η συλλογή στοιχείων αφορά εκατομμύρια ηλεκτρονικά αρχεία. Η Εθνική Βιβλιοθήκη φαίνεται ότι έχει συλλάβει τον όγκο του έργου και προβλέπει διαδικασίες μαζικής και αυτόματης συλλογής δεδομένων από το γαλλικό ηλεκτρονικό τομέα «.fr», καθώς και πιο εξειδικευμένες διαδικασίες που αφορούν συγκεκριμένους ιστότοπους που έχουν επιλεγεί δειγματοληπτικά από τους βιβλιοθηκάριους.
Δύο άλλες διατάξεις αφορούν τη νομική κατάθεση και την ψηφιακή τεχνολογία. Η πρώτη αποσκοπεί στη διευκόλυνση της πρόσβασης στα έργα από άτομα με αναπηρίες. Σύμφωνα με την τροπολογία που είχε αρχικά ψηφιστεί, κάθε έργο έπρεπε να κατατίθεται σε ψηφιακή μορφή. Οι εκδότες έπρεπε να καταθέτουν ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο στο οποίο θα είχαν πρόσβαση αποκλειστικά και μόνο εγκεκριμένα νομικά πρόσωπα. Ο νομοθέτης προτίμησε να αντικαταστήσει αυτή την πρόταση με μια άλλη διάταξη (άρθρο L. 122-5 7) σύμφωνα με την οποία, μετά από αίτημα των προαναφερθέντων νομικών προσώπων «που θα διατυπώνεται εντός δύο ετών έπειτα από την κατά νόμο κατάθεση των έντυπων έργων, τα ηλεκτρονικά αρχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την έκδοση αυτών των έργων θα κατατίθενται στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου ή σε κάποιον άλλο οργανισμό που θα οριστεί από διάταγμα».
Τέλος, ο νόμος προβλέπει τη δημόσια πρόσβαση στα αρχεία σε αναγνωστήριο διαμορφωμένο ειδικά για αυτό το σκοπό. Σύμφωνα με μια νέα διάταξη, οι ερευνητές που διαθέτουν τα κατάλληλα διαπιστευτήρια θα μπορούν να συμβουλεύονται επιτόπου τα έργα σε ατομικές καμπίνες στις οποίες θα έχουν αποκλειστική πρόσβαση.
Ο νόμος προσπαθεί, λοιπόν, να προσαρμοστεί στις τεχνολογικές εξελίξεις, κάτι ασφαλώς αξιέπαινο και θετικό. Απομένει να δούμε, αφενός ,αν ο στόχος της συλλογής δεδομένων από το Διαδίκτυο ανταποκρίνεται στο σκεπτικό της νομικής κατάθεσης και δεν αποτελεί απλώς αυτοσκοπό, και, αφετέρου, αν μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη.