Η ΕΝΙΑΙΑ ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ (ομιλία Στέφανου πατάκη 10/4/2003)
ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΑΤΑΚΗ ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΕΝΙΑΙΑ ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ» ΣΤΙΣ 10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2003 ΣΤΟ ΕΚΕΒΙ
Η ενιαία τιμή είναι ένα σύστημα διατίμησης του βιβλίου που αρχικό σκοπό έχει καθώς τουλάχιστον αυτός διατυπώθηκε σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, την προστασία του πλουραλισμού στο βιβλίο και ιδιαίτερα την προστασία του βιβλίου με τη μικρή κυκλοφορία (λογοτεχνικού, φιλοσοφικού, επιστημονικού), το οποίο υφίσταται μεγάλο ανταγωνισμό από το βιβλίο bestseller. Πιο συγκεκριμένα: Η κυκλοφορία του βιβλίου με τη μικρή κυκλοφορία είναι συνυφασμένη με την επιβίωση των πολλών βιβλιοπωλείων που το έργο τους, αποτιμώμενο συνολικά, χαρακτηρίζεται για τον πλουραλισμό και την εξυπηρέτηση πολιτισμικών αξιών παράλληλα με το οικονομικό αποτέλεσμα. Η ύπαρξη σε πολλά διαφορετικά σημεία πολλών βιβλιοπωλείων, και προπαντός εκείνων που διευθύνονται από ανθρώπους οι οποίοι έχουν μια προσωπική σχέση με το βιβλίο και έχουν άμεση επαφή με το κοινό, είναι αυτή που διαμορφώνει την παραπάνω εικόνα.
Η πολιτική του ανεξάρτητου βιβλιοπωλείου το οποίο εξυπηρετεί τον κάθε αναγνώστη είναι διαφορετική από την πολιτική των μεγάλων καταστημάτων, ιδίως των supermarket, που έχουν αναπτυχθεί ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές χώρες. Τα supermarket, στοχεύοντας στη μεγιστοποίηση του κέρδους, ενδιαφέρονται μόνο για βιβλία που πωλούνται, μαζικά και με το σύστημα των εκπτώσεων προσπαθούν να πάρουν τη δουλειά από τα άλλα καταστήματα. Έτσι, αν μείνουν τα supermarket και οι αλυσίδες των καταστημάτων χωρίς άλλον ανταγωνιστή, αναγκαστικά θα περιοριστεί ο αριθμός των τίτλων, αφού πολλοί τίτλοι, ιδιαίτερα δύσκολοι εμπορικά, δε θα πωλούνται, και επομένως οι εκδότες δε θα εκδίδουν τέτοιου είδους βιβλία, αφού δε θα έχουν πώς να τα πουλήσουν.
Αυτό τον κίνδυνο έρχεται να αντιμετωπίσει το σύστημα της ενιαίας τιμής. Είναι κατ’αρχάς πολιτιστικός ο σκοπός και η λογική αυτού του συστήματος. Βαδίζει, όμως, παράλληλα με τα συμφέροντα του μικρού βιβλιοπωλείου, αλλά και με τα συμφέροντα του εκδότη ο οποίος δεν εκδίδει μόνο βιβλία μαζικής κυκλοφορίας, αλλά και βιβλία δύσκολα, για λίγους αναγνώστες.
Στη χώρα μας βέβαια ισχύει η ίδια κατάσταση με ορισμένες όμως διαφοροποιήσεις. Στην περίοδο τουλάχιστον πριν από την ψήφιση του σχετικού νόμου για την ενιαία τιμή, εκπτώσεις εφάρμοζαν και τα μικρά βιβλιοπωλεία στην προσπάθειά τους να κυριαρχήσουν στην περιοχή όπου δραστηριοποιούνταν.
Το αποτέλεσμα βέβαια αυτής της πολιτικής σε πάρα πολλές περιπτώσεις ήταν οδυνηρό: πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις χρεωκόπησαν αφήνοντας δεξιά και αριστερά απλήρωτα χρέη. Από την άλλη μεριά, μία τουλάχιστον αλυσίδα βιβλιοπωλείων απέφυγε και αποφεύγει επιμελώς να κάνει εκπτώσεις. Ίσως αυτή η αναντιστοιχία με όσα συμβαίνουν στον ευρωπαϊκό χώρο να εκφράζει και την οικονομική και κοινωνική καθυστέρηση της χώρας μας σε πεδίο ανάπτυξης.
Η ενιαία τιμή εφαρμόζεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Η Γαλλία και ο σοσιαλιστής υπουργός Jacques Lang είναι πρωτεργάτες της κίνησης για την ενιαία τιμή. Και η Γερμανία έχει μακρά παράδοση στο θέμα αυτό. Εκτός από την Ευρώπη βέβαια υπάρχει θερμό ενδιαφέρον για την ενιαία τιμή στη Βραζιλία, στο Κεμπέκ, στην Ιαπωνία και αλλού.
Ποια η αντιμετώπιση της ενιαίας τιμής στη χώρα μας
Το κοινό, χωρίς να έχει ενημερωθεί, σε ένα μεγάλο βαθμό δέχεται με επιφύλαξη το σύστημα αυτό. Πολλοί είναι αυτοί που πίστευαν ότι η ενιαία τιμή θα αυξήσει την τιμή του βιβλίου. Μελέτες που έγιναν από το ΕΚΕΒΙ μιλούν για το αντίθετο.
Σημαντικό είναι ότι οι περισσότεροι δημοσιογράφοι αντιμετώπισαν εχθρικά το νόμο αυτό. Αυτό το γεγονός μάς γεμίζει απογοήτευση.
Πώς αντιμετώπισαν τα δικαστήρια προσφυγές κατά παραβατών; Υπάρχουν ορισμένες-λίγες οπωσδήποτε- καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον παραβατών. Τούτο δηλώνει ίσως την ελάχιστη κινητοποίηση των ενδιαφερόμενων φορεών να επιβάλουν την εφαρμογή του νόμου. Υπάρχει και μία απόφαση επί αιτήσεως ασφαλιστικών μέτρων εναντίον της εφημερίδας «Το Βήμα», του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη. Η απόφαση αυτή απαλλάσσει από κάθε ευθύνη την εφημερίδα αυτή, παρά την οφθαλμοφανή παράβαση του νόμου. Είναι βέβαια σεβαστές οι δικαστικές αποφάσεις, όμως, θεωρώ, ότι αυτή η απόφαση δεν περιποιεί τιμή στη χώρα μας.
Από τα καταστήματα τα οποία εφάρμοζαν την πολιτική των εκπτώσεων και σ’ αυτήν στήριζαν την ανάπτυξή τους, ορισμένα συμμορφώθηκαν με τις επιταγές του νόμου, ενώ άλλα συνέχιζαν και συνεχίζουν την ίδια τακτική παραβιάζοντας το νόμο.
Τα συνδικαλιστικά όργανα των εκδοτών και των βιβλιοπωλών δεν ανταποκρίθηκαν στο χρέος τους στο βαθμό που θα έπρεπε. Γνωρίζουμε περιπτώσεις αδιαφορίας σε συγκεκριμένες καταγγελίες. Το σημαντικότερο, όμως, είναι η παραίτηση των συνδικαλιστικών οργάνων από κάθε προσπάθεια να ανατρέψουν την παραπάνω δικαστική απόφαση εναντίον της εφημερίδας «Το Βήμα».
Αδιάφορο υπήρξε για την εφαρμογή και τη βελτίωση του νόμου αυτού και το ίδιο το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο εξάλλου και τον θέσπισε. Τα ίδια έχω να πω και για το ΕΚΕΒΙ.
Το νομικό πλαίσιο έχει πολλά κενά και εξαρχής και στη συνέχεια λόγω δημιουργίας νέων καταστάσεων. Πράγματι, δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις για τις περιπτώσεις των πωλήσεων εκτός καταστήματος λιανικής πώλησης, όπως είναι οι πωλήσεις πόρτα-πόρτα, οι λέσχες βιβλίων, οι πωλήσεις business to business. Δεύτερον, δεν έχει δοθεί από επίσημο κείμενο ούτε καν ο ορισμός της έννοιας του βιβλίου. Τρίτον, δεν τίθεται με σαφήνεια το θέμα του καθορισμού της ταυτότητας του τίτλου του βιβλίου (αυτό αφορά π.χ. το θέμα των πολύτομων έργων και άλλα ζητήματα). Τέταρτον, αντιμετωπίζεται ατελώς το θέμα της ενημέρωσης των τιμών. Πέμπτον, δεν αντιμετωπίζονται πιθανότητες περιγραφής του νόμου με τη μέθοδο των δωρεάν βιβλίων. Έκτον, ενώ υπάρχει αυτή η απόφαση για την εφημερίδα «Το Βήμα», κανένα υπουργείο ή άλλη υπηρεσία δε φρόντισε, έστω και εκ των υστέρων, να εκδώσει μια ερμηνευτική εγκύκλιο που να τονίζει ότι και οι εφημερίδες και οποιοσδήποτε άλλος επίδοξος παραβάτης περιλαμβάνεται σ’ αυτούς που είναι υποχρεωμένοι να τηρούν το νόμο. Έβδομον, δεν αντιμετωπίστηκε ο κίνδυνος αθώων εκ πρώτης όψεως διαφημιστικών κειμένων που παραβιάζουν ουσιαστικά το πνεύμα του νόμου. Όγδοον, δεν αντιμετωπίζεται η εφαρμογή της ενιαίας τιμής στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Ένατον, δεν αντιμετωπίζονται ορισμένες καθιερωμένες συνήθειες λόγω ανθρώπινων σχέσεων, π.χ. όταν κάποιος υπάλληλος ενός βιβλιοπωλείου αγοράζει από το βιβλιοπωλείο στο οποίο εργάζεται κάποια βιβλία για δική του χρήση. Σε τέτοιες περιπτώσεις από παλιότερα είθισται να γίνονται εκπτώσεις μεγαλύτερες. Δέκατον, από κανένα νομικό κείμενο δε συνάγεται η υποχρέωση του εκδότη να αναφέρει σε κάθε εκτύπωση κάθε τίτλου το μήνα της κάθε εκτύπωσης, πράγμα που είναι απολύτως αναγκαίο για τον καθορισμό του χρόνου κατά τον οποίον ένας τίτλος διέπεται από το καθεστώς της ενιαίας τιμής.
Τι πρέπει να γίνει για την ενιαία τιμή
Πρώτον, πρέπει να καλυφθούν όλα τα κενά του νόμου. Επιπλέον, προτείνω να γίνουν και μερικές, κατά τη γνώμη μου, αναγκαίες τροποποιήσεις στις υπάρχουσες διατάξεις. Μία από αυτές είναι ο περιορισμός του επιτρεπόμενου ποσοστού από το 10% στο 5%.
Δεύτερον, η παράταση του χρόνου κατά το οποίο ένας τίτλος βιβλίου διέπεται από το καθεστώς της ενιαίας τιμής. Προτείνω τα δυο έτη να γίνουν τρία μετά την τελευταία εκτύπωση του κάθε τίτλου. Επίσης, στους περιορισμούς του άρθρου 1 παρ. 3, εδάφιο στ, νομίζω πως πρέπει να υπάρχει ένα όριο. Πρόκειται για εξαιρέσεις περιπτώσεων από την ενιαία τιμή, όταν κανείς πουλάει στο Δημόσιο, σε νομικά πρόσωπα που εξυπηρετούν κοινωφελείς ή πολιτιστικούς σκοπούς και παρόμοια. Στη Γαλλία τον τελευταίο καιρό γίνεται συζήτηση για το θέμα αυτό και πολλοί πιστεύουν ότι σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να υπάρχει ένα πλαφόν. Κι εγώ θεωρώ ότι πρέπει να τεθεί ένα όριο και να υπάρχει ένα πλαφόν εκπτώσεων της τάξεως του 20-25%.
Τρίτον, να γίνει μια έρευνα τόσο προς το κοινό όσο και προς τους επαγγελματίες του χώρου (εκδότες, βιβλιοπώλες κτλ.) που να αποσκοπεί στο να εξετάσει το βαθμό ενημέρωσής τους, το βαθμό ικανοποίησης ή συμφωνίας με τις επιταγές του νόμου, το βαθμό εφαρμογής, τα προβλήματα εφαρμογής, και τέλος να συγκεντρώσει προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης.
Τέταρτον, να αποφασίσουν όλοι οι φορείς να δραστηριοποιηθούν για την ενημέρωση του κοινού και των επαγγελματιών, να προχωρήσουν με ενέργειες κατά των παραβατών, να επιδιώξουν δικαστικές αποφάσεις που να θωρακίζουν το νόμο.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω κάτι που έχει ειπωθεί κατ’ επανάληψη: ότι η ενιαία τιμή δεν είναι πανάκεια, δε λύνει όλα τα προβλήματα του κλάδου. Απλώς είναι ένα σύστημα το οποίο, σε συνδυασμό με άλλες ενέργειες και με άλλα μέτρα, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων στο χώρο του βιβλίου. Αυτό που χρειάζεται είναι πράγματι να πιστέψουμε ότι μπορούμε όλοι, αν το θελήσομε, να συνεργαστούμε για να βελτιωθεί η κατάσταση στο χώρο του βιβλίου, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να βλέπουμε μακροπρόθεσμα, αποκεντρωτικά και με τρόπο δημοκρατικό.
Η ενιαία τιμή είναι ένα σύστημα διατίμησης του βιβλίου που αρχικό σκοπό έχει καθώς τουλάχιστον αυτός διατυπώθηκε σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, την προστασία του πλουραλισμού στο βιβλίο και ιδιαίτερα την προστασία του βιβλίου με τη μικρή κυκλοφορία (λογοτεχνικού, φιλοσοφικού, επιστημονικού), το οποίο υφίσταται μεγάλο ανταγωνισμό από το βιβλίο bestseller. Πιο συγκεκριμένα: Η κυκλοφορία του βιβλίου με τη μικρή κυκλοφορία είναι συνυφασμένη με την επιβίωση των πολλών βιβλιοπωλείων που το έργο τους, αποτιμώμενο συνολικά, χαρακτηρίζεται για τον πλουραλισμό και την εξυπηρέτηση πολιτισμικών αξιών παράλληλα με το οικονομικό αποτέλεσμα. Η ύπαρξη σε πολλά διαφορετικά σημεία πολλών βιβλιοπωλείων, και προπαντός εκείνων που διευθύνονται από ανθρώπους οι οποίοι έχουν μια προσωπική σχέση με το βιβλίο και έχουν άμεση επαφή με το κοινό, είναι αυτή που διαμορφώνει την παραπάνω εικόνα.
Η πολιτική του ανεξάρτητου βιβλιοπωλείου το οποίο εξυπηρετεί τον κάθε αναγνώστη είναι διαφορετική από την πολιτική των μεγάλων καταστημάτων, ιδίως των supermarket, που έχουν αναπτυχθεί ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές χώρες. Τα supermarket, στοχεύοντας στη μεγιστοποίηση του κέρδους, ενδιαφέρονται μόνο για βιβλία που πωλούνται, μαζικά και με το σύστημα των εκπτώσεων προσπαθούν να πάρουν τη δουλειά από τα άλλα καταστήματα. Έτσι, αν μείνουν τα supermarket και οι αλυσίδες των καταστημάτων χωρίς άλλον ανταγωνιστή, αναγκαστικά θα περιοριστεί ο αριθμός των τίτλων, αφού πολλοί τίτλοι, ιδιαίτερα δύσκολοι εμπορικά, δε θα πωλούνται, και επομένως οι εκδότες δε θα εκδίδουν τέτοιου είδους βιβλία, αφού δε θα έχουν πώς να τα πουλήσουν.
Αυτό τον κίνδυνο έρχεται να αντιμετωπίσει το σύστημα της ενιαίας τιμής. Είναι κατ’αρχάς πολιτιστικός ο σκοπός και η λογική αυτού του συστήματος. Βαδίζει, όμως, παράλληλα με τα συμφέροντα του μικρού βιβλιοπωλείου, αλλά και με τα συμφέροντα του εκδότη ο οποίος δεν εκδίδει μόνο βιβλία μαζικής κυκλοφορίας, αλλά και βιβλία δύσκολα, για λίγους αναγνώστες.
Στη χώρα μας βέβαια ισχύει η ίδια κατάσταση με ορισμένες όμως διαφοροποιήσεις. Στην περίοδο τουλάχιστον πριν από την ψήφιση του σχετικού νόμου για την ενιαία τιμή, εκπτώσεις εφάρμοζαν και τα μικρά βιβλιοπωλεία στην προσπάθειά τους να κυριαρχήσουν στην περιοχή όπου δραστηριοποιούνταν.
Το αποτέλεσμα βέβαια αυτής της πολιτικής σε πάρα πολλές περιπτώσεις ήταν οδυνηρό: πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις χρεωκόπησαν αφήνοντας δεξιά και αριστερά απλήρωτα χρέη. Από την άλλη μεριά, μία τουλάχιστον αλυσίδα βιβλιοπωλείων απέφυγε και αποφεύγει επιμελώς να κάνει εκπτώσεις. Ίσως αυτή η αναντιστοιχία με όσα συμβαίνουν στον ευρωπαϊκό χώρο να εκφράζει και την οικονομική και κοινωνική καθυστέρηση της χώρας μας σε πεδίο ανάπτυξης.
Η ενιαία τιμή εφαρμόζεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Η Γαλλία και ο σοσιαλιστής υπουργός Jacques Lang είναι πρωτεργάτες της κίνησης για την ενιαία τιμή. Και η Γερμανία έχει μακρά παράδοση στο θέμα αυτό. Εκτός από την Ευρώπη βέβαια υπάρχει θερμό ενδιαφέρον για την ενιαία τιμή στη Βραζιλία, στο Κεμπέκ, στην Ιαπωνία και αλλού.
Ποια η αντιμετώπιση της ενιαίας τιμής στη χώρα μας
Το κοινό, χωρίς να έχει ενημερωθεί, σε ένα μεγάλο βαθμό δέχεται με επιφύλαξη το σύστημα αυτό. Πολλοί είναι αυτοί που πίστευαν ότι η ενιαία τιμή θα αυξήσει την τιμή του βιβλίου. Μελέτες που έγιναν από το ΕΚΕΒΙ μιλούν για το αντίθετο.
Σημαντικό είναι ότι οι περισσότεροι δημοσιογράφοι αντιμετώπισαν εχθρικά το νόμο αυτό. Αυτό το γεγονός μάς γεμίζει απογοήτευση.
Πώς αντιμετώπισαν τα δικαστήρια προσφυγές κατά παραβατών; Υπάρχουν ορισμένες-λίγες οπωσδήποτε- καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον παραβατών. Τούτο δηλώνει ίσως την ελάχιστη κινητοποίηση των ενδιαφερόμενων φορεών να επιβάλουν την εφαρμογή του νόμου. Υπάρχει και μία απόφαση επί αιτήσεως ασφαλιστικών μέτρων εναντίον της εφημερίδας «Το Βήμα», του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη. Η απόφαση αυτή απαλλάσσει από κάθε ευθύνη την εφημερίδα αυτή, παρά την οφθαλμοφανή παράβαση του νόμου. Είναι βέβαια σεβαστές οι δικαστικές αποφάσεις, όμως, θεωρώ, ότι αυτή η απόφαση δεν περιποιεί τιμή στη χώρα μας.
Από τα καταστήματα τα οποία εφάρμοζαν την πολιτική των εκπτώσεων και σ’ αυτήν στήριζαν την ανάπτυξή τους, ορισμένα συμμορφώθηκαν με τις επιταγές του νόμου, ενώ άλλα συνέχιζαν και συνεχίζουν την ίδια τακτική παραβιάζοντας το νόμο.
Τα συνδικαλιστικά όργανα των εκδοτών και των βιβλιοπωλών δεν ανταποκρίθηκαν στο χρέος τους στο βαθμό που θα έπρεπε. Γνωρίζουμε περιπτώσεις αδιαφορίας σε συγκεκριμένες καταγγελίες. Το σημαντικότερο, όμως, είναι η παραίτηση των συνδικαλιστικών οργάνων από κάθε προσπάθεια να ανατρέψουν την παραπάνω δικαστική απόφαση εναντίον της εφημερίδας «Το Βήμα».
Αδιάφορο υπήρξε για την εφαρμογή και τη βελτίωση του νόμου αυτού και το ίδιο το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο εξάλλου και τον θέσπισε. Τα ίδια έχω να πω και για το ΕΚΕΒΙ.
Το νομικό πλαίσιο έχει πολλά κενά και εξαρχής και στη συνέχεια λόγω δημιουργίας νέων καταστάσεων. Πράγματι, δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις για τις περιπτώσεις των πωλήσεων εκτός καταστήματος λιανικής πώλησης, όπως είναι οι πωλήσεις πόρτα-πόρτα, οι λέσχες βιβλίων, οι πωλήσεις business to business. Δεύτερον, δεν έχει δοθεί από επίσημο κείμενο ούτε καν ο ορισμός της έννοιας του βιβλίου. Τρίτον, δεν τίθεται με σαφήνεια το θέμα του καθορισμού της ταυτότητας του τίτλου του βιβλίου (αυτό αφορά π.χ. το θέμα των πολύτομων έργων και άλλα ζητήματα). Τέταρτον, αντιμετωπίζεται ατελώς το θέμα της ενημέρωσης των τιμών. Πέμπτον, δεν αντιμετωπίζονται πιθανότητες περιγραφής του νόμου με τη μέθοδο των δωρεάν βιβλίων. Έκτον, ενώ υπάρχει αυτή η απόφαση για την εφημερίδα «Το Βήμα», κανένα υπουργείο ή άλλη υπηρεσία δε φρόντισε, έστω και εκ των υστέρων, να εκδώσει μια ερμηνευτική εγκύκλιο που να τονίζει ότι και οι εφημερίδες και οποιοσδήποτε άλλος επίδοξος παραβάτης περιλαμβάνεται σ’ αυτούς που είναι υποχρεωμένοι να τηρούν το νόμο. Έβδομον, δεν αντιμετωπίστηκε ο κίνδυνος αθώων εκ πρώτης όψεως διαφημιστικών κειμένων που παραβιάζουν ουσιαστικά το πνεύμα του νόμου. Όγδοον, δεν αντιμετωπίζεται η εφαρμογή της ενιαίας τιμής στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Ένατον, δεν αντιμετωπίζονται ορισμένες καθιερωμένες συνήθειες λόγω ανθρώπινων σχέσεων, π.χ. όταν κάποιος υπάλληλος ενός βιβλιοπωλείου αγοράζει από το βιβλιοπωλείο στο οποίο εργάζεται κάποια βιβλία για δική του χρήση. Σε τέτοιες περιπτώσεις από παλιότερα είθισται να γίνονται εκπτώσεις μεγαλύτερες. Δέκατον, από κανένα νομικό κείμενο δε συνάγεται η υποχρέωση του εκδότη να αναφέρει σε κάθε εκτύπωση κάθε τίτλου το μήνα της κάθε εκτύπωσης, πράγμα που είναι απολύτως αναγκαίο για τον καθορισμό του χρόνου κατά τον οποίον ένας τίτλος διέπεται από το καθεστώς της ενιαίας τιμής.
Τι πρέπει να γίνει για την ενιαία τιμή
Πρώτον, πρέπει να καλυφθούν όλα τα κενά του νόμου. Επιπλέον, προτείνω να γίνουν και μερικές, κατά τη γνώμη μου, αναγκαίες τροποποιήσεις στις υπάρχουσες διατάξεις. Μία από αυτές είναι ο περιορισμός του επιτρεπόμενου ποσοστού από το 10% στο 5%.
Δεύτερον, η παράταση του χρόνου κατά το οποίο ένας τίτλος βιβλίου διέπεται από το καθεστώς της ενιαίας τιμής. Προτείνω τα δυο έτη να γίνουν τρία μετά την τελευταία εκτύπωση του κάθε τίτλου. Επίσης, στους περιορισμούς του άρθρου 1 παρ. 3, εδάφιο στ, νομίζω πως πρέπει να υπάρχει ένα όριο. Πρόκειται για εξαιρέσεις περιπτώσεων από την ενιαία τιμή, όταν κανείς πουλάει στο Δημόσιο, σε νομικά πρόσωπα που εξυπηρετούν κοινωφελείς ή πολιτιστικούς σκοπούς και παρόμοια. Στη Γαλλία τον τελευταίο καιρό γίνεται συζήτηση για το θέμα αυτό και πολλοί πιστεύουν ότι σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να υπάρχει ένα πλαφόν. Κι εγώ θεωρώ ότι πρέπει να τεθεί ένα όριο και να υπάρχει ένα πλαφόν εκπτώσεων της τάξεως του 20-25%.
Τρίτον, να γίνει μια έρευνα τόσο προς το κοινό όσο και προς τους επαγγελματίες του χώρου (εκδότες, βιβλιοπώλες κτλ.) που να αποσκοπεί στο να εξετάσει το βαθμό ενημέρωσής τους, το βαθμό ικανοποίησης ή συμφωνίας με τις επιταγές του νόμου, το βαθμό εφαρμογής, τα προβλήματα εφαρμογής, και τέλος να συγκεντρώσει προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης.
Τέταρτον, να αποφασίσουν όλοι οι φορείς να δραστηριοποιηθούν για την ενημέρωση του κοινού και των επαγγελματιών, να προχωρήσουν με ενέργειες κατά των παραβατών, να επιδιώξουν δικαστικές αποφάσεις που να θωρακίζουν το νόμο.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω κάτι που έχει ειπωθεί κατ’ επανάληψη: ότι η ενιαία τιμή δεν είναι πανάκεια, δε λύνει όλα τα προβλήματα του κλάδου. Απλώς είναι ένα σύστημα το οποίο, σε συνδυασμό με άλλες ενέργειες και με άλλα μέτρα, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων στο χώρο του βιβλίου. Αυτό που χρειάζεται είναι πράγματι να πιστέψουμε ότι μπορούμε όλοι, αν το θελήσομε, να συνεργαστούμε για να βελτιωθεί η κατάσταση στο χώρο του βιβλίου, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να βλέπουμε μακροπρόθεσμα, αποκεντρωτικά και με τρόπο δημοκρατικό.