Αφιέρωμα στον Νικόλα Ανδρικόπουλο
«Πριν τριάντα περίπου χρόνια ένας κόκκινος φουσκωτός ανθρωπάκος ψιθύρισε κάτι στο αυτί» του Νικόλα Ανδρικόπουλου. Και αυτό το κάτι πρέπει να ήταν τόσο εμπνευστικό, που από τότε δε σταμάτησε ποτέ να εικονογραφεί αλλά και να γράφει παιδικά βιβλία, ο αριθμός των οποίων αγγίζει σήμερα τα εκατό.
Ο Νικόλας Ανδρικόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955 και σπούδασε γραφίστας στο Κέντρο Τεχνολογικών Εφαρμογών (Κ.Τ.Ε.) στην Αθήνα. Το 1993 απέσπασε το πρώτο βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Εικονογράφων της Τεχεράνης και αυτό στάθηκε μάλλον η αφορμή για να βυθιστεί στον κόσμο του παιδικού βιβλίου. Η αιτία, όπως λέει ο ίδιος, ήταν «η ύπαρξη των παιδιών του και η αγωνία του για το σε τι κόσμο θα μεγαλώνουν και στο πώς θα τον αντιμετωπίσουν, για να έχουν τα ψυχικά, πνευματικά, συναισθηματικά και νοητικά εφόδια να διαχειριστούν τη σχέση τους μαζί του».*
Είναι μάλλον δύσκολο να μην έχετε κρατήσει στα χέρια σας ένα βιβλίο που έχει εικονογραφήσει ή γράψει ο Νικόλας Ανδρικόπουλος και είναι εξίσου δύσκολο να μην αναγνωρίσετε το προσωπικό του ύφος πίσω από τις εικόνες που είναι εξαιρετικά εκφραστικές, πλούσιες σε λεπτομέρεια και κυρίως ατμοσφαιρικές. Η ευαισθησία με την οποία χρησιμοποιεί το φως σε συνδυασμό με τις σκιές και τις συνθέσεις των χρωμάτων δημιουργούν συχνά ένα ελκυστικό περιβάλλον που υποβάλλει στον αναγνώστη αισθήματα οικειότητας, ζεστασιάς και ενός γλυκού μυστηρίου του οποίου θέλει να γίνει μέρος. Οι εικόνες του πλάθουν ολόκληρους κόσμους που ανοίγονται μπροστά στον αναγνώστη ή καλύτερα δημιουργούν χαραμάδες μέσα από τις οποίες εκείνος μπορεί να τρυπώσει σε παράλληλους φανταστικούς ονειρικούς κόσμους – τους κόσμους που οραματίστηκε o εικονογράφος και προσκαλεί τα παιδιά να ανακαλύψουν μαζί του. Θυμόμαστε την αφίσα της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου το 2004 που φιλοτέχνησε (μία από τις τρεις μονάχα φορές που η Ελλάδα έχει αναλάβει αυτό το έργο) με το μήνυμα που έγραψε η αξέχαστη Αγγελική Βαρελλά με τίτλο «Το φως των βιβλίων». Ένα φωτεινό βιβλίο αιωρείται πάνω από δύο ιπτάμενα παιδιά εκπέμποντας το φως που χρειάζονται για να βυθιστούν στην ανάγνωση του δικού τους βιβλίου.
Σε εκείνο όμως που πρέπει να σταθούμε στην περίπτωση του Ανδρικόπουλου είναι ότι η τέχνη του φέρει τη γοητεία της κλασικής εικονογράφησης, μια αισθητική που έχει ταυτιστεί άρρηκτα με την έννοια του παραμυθιού. Οι κόσμοι του είναι κόσμοι αληθοφανείς που ενώ δεν αναπαράγονται ρεαλιστικά, έχουν τα πραγματικά χαρακτηριστικά που καμιά φορά ξεχνάμε πόσο απολαμβάνουν τα παιδιά. Είναι ένας μαγικός ρεαλισμός, μια πραγματικότητα με όρια ρευστά που αφήνει μια αίσθηση θαύματος και επιτρέπει την «παρουσία» του θαυμαστού, του μαγικού σε έναν κατά τα άλλα καθημερινό κόσμο. Η δύναμη της κλασικής εικονογράφησης βρίσκεται ακριβώς στην ικανότητά να δημιουργεί αυτούς τους πλήρεις κόσμους, τους οποίους τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν και άρα να μπουν πολύ βαθιά. Τα βιβλία του Χρήστου Μπουλώτη Το τελευταίο χρυσό αυγό του κόσμου, Ο Τομ Τιριτόμ και η πολιτεία που ήταν χωρισμένη στα δύο, όπως και Οι ζαβολιές του Ζαβολίνου της Λότης Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου (που κυκλοφορεί σε αναμορφωμένη έκδοση) είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εικονογράφησης τέτοιων μαγικά φιλόξενων για τον αναγνώστη τόπων.
Ο Ανδρικόπουλος ακόμα και στις πιο αφαιρετικές του συνθέσεις καταφέρνει να συντηρήσει αυτή τη μαγική αλήθεια, όπως στο βιβλίο της Εύας Μπακιρτζή Το αυγό, ένα βιβλίο που αποτυπώνει με μεγάλη ευαισθησία και ακρίβεια αυτό που συμβαίνει στο αυτιστικό παιδί για να το κατανοήσουμε και να το αποδεχτούμε. Συμπλέοντας με το κείμενο στήνει όλη την εικονογράφηση του μέσα σε ένα αυγό αποδίδοντας τους περιορισμούς και τη «μόνωση» που βιώνει το αυτιστικό παιδί, τον δικό του φωτεινό κόσμο αλλά και τη δύναμη της σύνδεσης και της επικοινωνίας μέσα από τις μικρές ρωγμές αυτού του αυγού.
Οι χαρακτήρες του, πλούσιοι σε εκφραστικότητα, αποκτούν πάντα μια δική τους προσωπικότητα και δύσκολα τους φαντάζεσαι αλλιώς. Ο Αρλεκίνος της Ζωρζ Σαρή είναι ο Αρλεκίνος των παιδικών χρόνων, έτσι τον φανταστήκαμε και έτσι έμεινε στη μνήμη μας. Εξίσου χαρακτηριστικό και το εξώφυλλο του βιβλίου (που είναι μια αλληγορία για τον πόλεμο) Η μύγα του Παντελή Καλλιότσου: έντονο, εκρηκτικό, ομιλούν.
Στις Εκδόσεις Πατάκη έχει εκδοθεί ένα μικρό μόνο μέρος του έργου του που αγαπήθηκε και βραβεύτηκε πολλές φορές αναδεικνύοντάς τον έναν από τους πιο καταξιωμένους εικονογράφους στην Ελλάδα. Το 1999 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης, για το βιβλίο της Μάνιας Καπλάνογλου Οι πειρατές της Λιμνοχώρας (εκδ. Ελληνικά Γράμματα) ενώ την ίδια χρονιά πήρε το πρώτο βραβείο εικονογράφησης από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, για το βιβλίο του Α. Παπαδιαμάντη, Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη (εκδ. Παπαδόπουλος) και το τρίτο βραβείο εικονογράφησης εξωφύλλου, στην Τεχεράνη, για το βιβλίο της Τόνιας Χατζηδάκη Ο πειρατής με τ’ αλλιώτικα μάτια (εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Το 2002 ήταν υποψήφιος της Ελλάδας για το βραβείο Άντερσεν στην εικονογράφηση. Το 2018 ωστόσο βραβεύτηκε και ως συγγραφέας από το Eλληνικό Τμήμα της IBBY – Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το βιβλίο του Κατασκευαστής παραμυθιών, επιδιορθωτής ονείρων (εκδ. Διάπλους), συμπληρώνοντας στην ιδιότητα του εικονογράφου αυτή του ενεργού και δραστήριου συγγραφέα.
Η δουλειά του Ανδρικόπουλου ανήκει σε εκείνο το είδος της ζωγραφικής που κρύβει πολλές διαφορετικές τεχνικές, πολλή παραδοσιακή δουλειά με το χέρι και αναγκαστικά πολύ μεγάλη αφοσίωση. Το φως και η σκιά, τα χρώματα, η λεπτομέρεια και φυσικά η φαντασία είναι τα υλικά με τα οποία στήνει τους κόσμους του ή μάλλον τα υλικά με τα οποία προσπαθεί «να ανακαλύψει τα μυστικά και τα μυστήρια του κόσμου των παιδιών», όπως του είπε κάποτε να κάνει εκείνος κόκκινος φουσκωτός ανθρωπάκος – σύμφωνα με τη δική του αγαπημένη ερμηνεία.
* Από συνέντευξη του Νικόλα Ανδρικόπουλου στο fractalart: https://www.fractalart.gr/nikolas-andrikopoylos/
(προσπελάστηκε 10/10/2024)
