Στο «κάστρο» μιας δημιουργικής μάγισσας…
Γράφει η Κατερίνα Κρις
Aυτή η επίσκεψη ήταν για μένα κάτι σαν δώρο. Θα έμπαινα στο κάστρο της δημιουργικής «μάγισσας» που λέγεται Βάσω Ψαράκη για να της κάνω ένα μίνι βίντεο-ντοκιμαντέρ. Είχα απίστευτο τρακ, το τρακ που έχεις όταν πρόκειται να γνωρίσεις έναν θρύλο.
«Εγώ λέγομαι Βάσω» μου είχε πει στο τηλέφωνο δίνοντάς μου την άδεια να της μιλάω στον ενικό και ίσως να νιώσω κάπως πιο χαλαρά, αλλά πιστέψτε με, αυτό δε μείωσε το καρδιοχτύπι που είχα λίγο πριν αντικρίσω εκείνη και το σπίτι της.
Για μένα «η Βάσω» είναι πραγματικά μια μοναδική καλλιτέχνιδα στην Ελλάδα γιατί έχει καταφέρει κάτι πολύ σπάνιο. Να προστατέψει στο μικρό της κάστρο έναν απίστευτο κόσμο φαντασίας. Δεν άφησε τίποτα να τον μολύνει. Τον κράτησε για χρόνια ανέγγιχτο, αθώο, αυθόρμητο. Κάθε φορά που ξεφυλλίζω ένα σπάνιο βιβλίο σαν τη Σουμουτού ή την Τουρουπίτα, συγκινούμαι κοιτώντας τα χειρόγραφα κείμενα που χορεύουν δίπλα στις μοναδικές της εικόνες. Και είναι εικόνες που πραγματικά… θέλεις να τις φας –και λογικό– αφού ξυπνάνε αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, θυμίζουν κάτι από την παιδική σοκολάτα που έφερνε η γιαγιά στο σπίτι, με τις παραμυθένιες ζωγραφιές στη συσκευασία. Πού να φανταζόταν κανείς πως η καλλιτεχνική διευθύντρια όλων αυτών των υπέροχων συσκευασιών εκείνης της εποχής ήταν η ίδια η Βάσω Ψαράκη που για χρόνια δούλευε δίπλα στον Willy Wonka της ελληνικής σοκολατοποιίας, τον αξιότιμο κύριο Παυλίδη.
Η πόρτα του γκαράζ άρχισε να ανοίγει σιγά σιγά αποκαλύπτοντάς μου τον κρυφό μαγικό της κόσμο. Μπήκα μέσα μαζί της, μα δεν ήξερα πού να πρωτοκοιτάξω. Το γκαράζ είχε παρκαρισμένο ένα μεγάλο γραφείο γεμάτο αποκόμματα από εφημερίδες που μάζευε ο σύζυγός της, εκατοντάδες βιβλία, χειροποίητες κατασκευές, καδράκια, έργα της Βάσως σε κάθε εκμεταλλεύσιμη σπιθαμή και κάθε πιθανή γωνιά – στις σκάλες, στους διαδρόμους, πάνω από τις πόρτες. Τα έχασα τελείως κι έτσι δεν κατάφερα να κινηματογραφήσω το μέρος έτσι όπως θα ήθελα.
Εκείνη, ήρεμη, άρχισε να μου δείχνει τις διάφορες κρυψώνες της, εκεί που έκρυβε τα πιο περίεργα «θαύματα» που είχε συλλέξει μέσα στα χρόνια, από παλιά και κοσμογυρισμένα σπιρτόκουτα, τη παλιά συλλογή της με τα γραμματόσημα μέχρι το σχολικό της λεύκωμα! Άνοιγε ένα ντουλάπι κι έβγαινε ένας ολόκληρος κόσμος που περίμενε να βγει και να ξεσκονιστεί για να πει την ιστορία του. Πόσα πράγματα θα μπορούσα να τη ρωτήσω για όλα αυτά, πόσες ιστορίες θα μπορούσα να καταγράψω… αλλά, ναι… τα ’χασα.
Ύστερα μου έδειξε το σαλόνι της κι είχα αυτή την αίσθηση πως όλα εκεί μέσα ήταν ζωντανά! Ένιωθα πως οι εικόνες που είχε ζωγραφίσει εκεί είχαν κι αυτές την ίδια περιέργεια μ’ εμένα, να με δουν και να τις δω, να γνωριστούμε, ίσως και να άλλαζαν στάση κάθε φορά που γύριζα το κεφάλι μου –δε θα μου φαινόταν καθόλου περίεργο–, τόσο ζωντανές και ιδιαίτερες ήταν, γεννημένες από το νέο χόμπι της να μαζεύει παρατημένα ξύλα που βρίσκει στον δρόμο κι ύστερα να δημιουργεί πάνω τους, ελεύθερα τελείως, οτιδήποτε θα ήθελε να της εμφανιστεί.
Περάσαμε μπροστά από την ανοιχτή πράσινη κουζίνα με τα όμορφα τσαγιερά στον πάγκο και φαντάστηκα τη μάγισσα Τουρουπίτα να μαγειρεύει εκεί. Ύστερα μπήκαμε στο υπόγειο ατελιέ της. Εκεί με υποδέχθηκαν τα φανταστικά όντα της Βάσως που έβγαζαν φωτιές, η μάγισσα Σουμουτού και οι άλλες δημιουργίες της, κατασκευές που κρέμονταν παντού κι ένας τεράστιος αργαλειός που έπιανε το ένα τρίτο του χώρου.
Όπου κι αν κοιτούσα, έβλεπα αντικείμενα που είχε φτιάξει με το χέρι της, όλα με διαφορετική τεχνοτροπία, με ακρυλικά, ακουαρέλες, συνδυασμό φωτογραφιών, αερογράφο, χαρακτικά, δε νομίζω πως υπάρχει κάποια τεχνική που να μην την έχει ήδη χρησιμοποιήσει. Έκατσε σε ένα σκαμπουδάκι και κατάλαβα πως δεν τη νοιάζουν οι επισημότητες, οι προσποιητές κουβέντες ή τα φώτα. Ήθελε απλά να κουβεντιάσουμε.
Και κουβεντιάσαμε. Μόλις θυμόταν κάτι, ξεβολευόταν από το σκαμπουδάκι και έφερνε εκείνη την εικόνα ή το ντοσιέ για το οποίο μιλούσε. Και φυσικά, κάθε φορά που μου έδειχνε, έμενα με το στόμα ανοιχτό.
Μιλήσαμε για τα τέρατα, τις μάγισσες, την έμπνευση. «Πώς βρίσκεις τις ιδέες;» τη ρώτησα. «Τίποτα, έρχονται έτσι, δεν προσπαθώ καθόλου». Κάθε της απάντηση μου έδινε να καταλάβω πόσο βαθιά χωμένη είναι στον κόσμο της, πόσο απορροφημένη από την ίδια της τη δημιουργικότητα. Δεν έχει ανάγκη τίποτα και από κανέναν. Το κάνει μόνο για την ευχαρίστησή της. Κυρίως γιατί χαίρεται να βλέπει μπροστά της περίεργα πλάσματα να γεννιούνται μέσα από ένα τσαλακωμένο χαρτί ή ένα κομμάτι ξύλο.
Στο τέλος μού είπε: «Είχε έρθει ένα παιδάκι κάποτε σε ένα σχολείο κι αφού με αγκάλιασε, χτύπησε το πόδι του δυνατά στο πάτωμα και είπε “εγώ, δε θα σας ξεχάσω ΠΟΤΕ!”».
Ούτε κι εγώ θα σε ξεχάσω, αγαπητή Βάσω Ψαράκη, την επίσκεψή μου στο μαγικό σου κάστρο δε θα την ξεχάσω ΠΟΤΕ!
Η Βάσω Ψαράκη γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Ελεύθερο Σπουδαστήριο Καλών Τεχνών Βακαλό. Ασχολήθηκε με τις γραφικές τέχνες. Από το 1978 αφοσιώθηκε στην εικονογράφηση παιδικών βιβλίων. Έχει πραγματοποιήσει τρεις ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα, από μία στην Πάτρα, στα Χανιά και στη Λευκωσία και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Τσεχοσλοβακία, Γιουγκοσλαβία, Ιαπωνία, Ιράν, Πορτογαλία, Αγγλία, Ελβετία, Βέλγιο). Το 1986 ήταν υποψήφια για το Βραβείο Άντερσεν στην εικονογράφηση. Το 1988 βραβεύτηκε από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το 1989 πήρε την τιμητική διάκριση Pier Paolo Vergerio από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα. Το 1990 φιλοτέχνησε την αφίσα της ΙΒΒΥ για τη Διεθνή Ημέρα Παιδικού Βιβλίου 1991, που κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο. Το 1993 πήρε το δεύτερο βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Εικονογράφησης της Τεχεράνης για το εξώφυλλό της στο βιβλίο της Μάρως Λοΐζου «Ήταν και δεν ήταν». Το 1993 και το 1995 η Unicef κυκλοφόρησε κάρτες για την Ευρώπη με τα σχέδιά της. Το 1994 η αφίσα της με θέμα «Μ ένα βιβλίο πετάω» βραβεύτηκε και τυπώθηκε από το Yπουργείο Πολιτισμού. Το 1997 δούλεψε κοστούμια, σκηνικά και κατασκευές για 14 τηλεοπτικά επεισόδια με τον τίτλο «Παραμύθια-Ελάτε στη μαγεία του βιβλίου», παραγωγής Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και Yπουργείου Πολιτισμού, για την προώθηση της ανάγνωσης. Το 1998 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης για το βιβλίο «Ο επισκέπτης της νύχτας» της Μελίνας Καρακώστα. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας και του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.
Δείτε εδώ όλα τα βιβλία της Βάσως Ψαράκη στις Εκδόσεις Πατάκη.
